Prawo w pigułce: Narodowy Spis Powszechny
1 kwietnia 2021 r. rozpoczął się kolejny, powszechny spis ludności. Spis będzie trwał sześć miesięcy i zakończy się 30 września 2021 r.
W przeciwieństwie do spisów, które miały miejsce w przeszłości, a więc związanych głównie z domową wizytą rachmistrza, w roku 2021 spis przeprowadzany będzie poprzez tzw. samospis przy użyciu sieci Internet. Jest to jego główna forma, w związku z aktualnie panującą pandemią choroby Covid-19. Inną, możliwą metodą przeprowadzenia spisu, w dalszym ciągu pozostaje bezpośredni lub telefoniczny wywiad przeprowadzony przez rachmistrza spisowego.
Osoba fizyczna objęta spisem powszechnym, przed przeprowadzeniem przez rachmistrza spisowego wywiadu bezpośredniego lub wywiadu telefonicznego, może zweryfikować tożsamość tego rachmistrza przez kontakt telefoniczny lub osobisty z gminnym lub wojewódzkim biurem spisowym. Informacja o sposobie weryfikacji tożsamości rachmistrza spisowego jest udostępniana na stronie internetowej Głównego Urzędu Statystycznego lub wojewódzkich urzędów statystycznych oraz w materiałach informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych popularyzujących spis powszechny.
Osoby, które same nie mają dostępu do Internetu, mają możliwość bezpłatnego skorzystania z pomieszczeń wyposażonych w odpowiedni sprzęt komputerowy z zainstalowanym oprogramowaniem wystarczającym do przeprowadzenia takiego samospisu. Pomieszczenia takie muszą być również dostępne dla osób niepełnosprawnych. Pomieszczenia te będą udostępnione w jednostkach służb statystyki publicznej, urzędach wojewódzkich, oraz urzędach obsługujących wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) oraz gminnych jednostkach organizacyjnych.
Osoba, która nie będzie mogła dopełnić obowiązku przeprowadzenia samospisu internetowego, w szczególności ze względu na stan zdrowia lub uzasadniony interes tej osoby, powinna zgłosić ten fakt służbom statystyki publicznej, telefonując na podany numer infolinii spisowej.
Przepisy przewidują, że spis obejmuje informacje o osobach fizycznych mających stałe zamieszkanie i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami, osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania oraz mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwaterowania oraz zamieszkane pomieszczenia niebędące mieszkaniami.
Za brak udziału w spisie, a nawet za samo spóźnienie z jego dokonaniem, grozi grzywna, w wysokości do 5 000 zł. W ustawie o spisie ludności przewidziano również kary za podanie informacji nieprawdziwych. Przepisy karne przewidują, że kto wbrew obowiązkowi przekazuje dane statystyczne niezgodne ze stanem faktycznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W wypadku mniejszej wagi grozi kara grzywny. O tym, czy dany przypadek podania fałszywych informacji, jest przypadkiem mniejszej wagi, decyduje sąd.
Zakres informacji zbieranych w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań wynika z przepisów. Zgodnie z nimi musimy podać informacje z ośmiu kategorii. Są to: 1. Charakterystyka demograficzna (m.in. płeć, wiek, adres zamieszkania); 2. Aktywność ekonomiczna (m.in. czy pracujemy i gdzie, lub czy jesteśmy bezrobotni, jakie świadczenia pobieramy); 3. Poziom wykształcenia; 4. Niepełnosprawność (m.in. podanie samooceny swojej sprawności, orzeczenia o niepełnosprawności i jej stopniu); 5. Migracje wewnętrzne i zagraniczne (m.in. fakt przebywania kiedykolwiek za granicą, rok przyjazdu albo powrotu do Polski); 6. Charakterystyka etniczno-kulturowa (m.in. narodowość, język używany w domu, wyznanie); 7. Gospodarstwa domowe i rodziny (m.in. jaki posiadamy tytuł prawny do zajmowanego mieszkania); 8. Stan i charakterystyka zasobów mieszkaniowych (mieszkania i budynki). W tej kategorii będzie trzeba podać m.in. liczbę osób w mieszkaniu, rodzaj paliwa stosowanego do ogrzewania, czy też powierzchnię użytkową mieszkania.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy