Troska o środowisko naturalne oraz kryzys energetyczny zmuszają nas do poszukiwania oszczędności w gospodarowaniu energią. Jednym ze sposobów zmniejszania zapotrzebowania na energię cieplną jest termomodernizacja budynków.
– Przez efektywność energetyczną budynku należy rozumieć stopień przygotowania budynku do zapewnienia komfortu jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem, przy jednoczesnym możliwie najniższym zużyciu energii przez ten budynek. Ocena efektywności energetycznej jest to ocena zbioru właściwości budynku mających wpływ na zużycie przez ten budynek energii niezbędnej do jego użytkowania, obejmująca m.in. ocenę izolacyjności cieplnej przegród budynku oraz sprawności zastosowanych w nim instalacji i urządzeń. Oceny energetycznej budynku dokonuje się w postaci świadectwa charakterystyki energetycznej. Charakterystyka energetyczna jest to zbiór danych i wskaźników energetycznych budynku lub części budynku, określających całkowite zapotrzebowanie na energię niezbędną do ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem – wyjaśnia Ministerstwo Rozwoju i Technologii.
W lutym 2022 r. rząd przyjął Długoterminową Strategię Renowacji Budynków, która określa niezbędne działania pozwalające osiągnąć wysoką efektywność energetyczną i niskoemisyjność budynków w Polsce w perspektywie 2050 r.
– Na potrzeby opracowania strategii dokonano przeglądu wszystkich budynków w Polsce zarówno publicznych i prywatnych, z którego wynika, że w Polsce znajduje się 14,2 mln budynków, z czego niemal 40% to budynki mieszkalne jednorodzinne. Znaczna część budynków cechuje się niską efektywnością energetyczną i w kolejnych latach będzie wymagała termomodernizacji. Dane wskazują na duże zróżnicowanie efektywności energetycznej budynków zarówno pod względem ich przeznaczenia, jak i roku oddania do użytkowania. Budynki oddawane do użytku w XXI w. charakteryzują się relatywnie wysoką efektywnością energetyczną, jednak starsze charakteryzują się wysokim zapotrzebowaniem na energię i wymagają termomodernizacji. Dotyczy to w szczególności budynków jednorodzinnych, dla których podstawowym źródłem ciepła pozostają kotły na paliwa stałe. Zgodnie ze strategią, do 2050 roku zakładane jest przeprowadzenie około 7,5 mln inwestycji termomodernizacyjnych, z czego 4,7 mln głębokich termomodernizacji, w tym w ramach rozłożonej w czasie termomodernizacji etapowej – informuje resort Rozwoju i Technologii.
Rekomendowany w strategii plan działania łączy szybki wzrost skali płytkiej termomodernizacji ze stopniowym upowszechnianiem głębokiej, bardziej kompleksowej termomodernizacji w perspektywie do 2030 r. Płytka termomodernizacja polega przede wszystkim na wymianie wysokoemisyjnego źródła ciepła, jakim jest np. kocioł na węgiel (tzw. kopciuch) na ekologiczne urządzenie. Takie działanie jest podejmowane obecnie przede wszystkim w ramach Rządowego Programu „Czyste Powietrze”. Głęboka termomodernizacja wiąże się z koniecznością dodatkowych działań, takich jak: ocieplenie budynku, wymiana okien, czy zamontowanie ekologicznego źródła ciepła. Ocena efektywności ekonomicznej płytkiej i głębokiej termomodernizacji potwierdza, że w obecnych warunkach rynkowych termomodernizacja jest opłacalna w znacznej części budynków.
Docieplają bloki
– W dobie kryzysu energetycznego, poza systematycznym zwiększaniem udziału odnawialnych źródeł energii w polskim systemie energetycznym, niezwykle ważne jest poddawanie budynków procesowi termomodernizacji. Straty energii w nieocieplonych budynkach są ogromne, a to przekłada się nie tylko na większe koszty eksploatacji, ale także ma negatywny wpływ na środowisko, potęgując efekt cieplarniany – podkreśla Jolanta Suława, prezes DZT Service.
Od kilkunastu lat w Polsce postępuje proces termomodernizacji budynków mieszkalnych. Jest on wspierany także przez Samorząd Województwa Dolnośląskiego, który w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2020 zabezpieczył miliony złotych na działanie „efektywność energetyczna w budynkach użyteczności publicznej i sektorze mieszkaniowym”. Skorzystali na tym między innymi mieszkańcy bloków zarządzany przez Spółdzielnię Mieszkaniową w Kłodzku, która dostała dofinansowanie w wysokości 2.239.434,59 zł. Pieniądze zostały przeznaczone na poprawę efektywności energetycznej spółdzielczych wielorodzinnych budynków mieszkalnych położonych w Kłodzku przy ulicach: Dąbrówki, Kusocińskiego, Okrzei i Walasiewiczówny.
Z tego samego programu wsparcie w wysokości 2,2 mln zł dostała także Spółdzielnia Mieszkaniowa Podzamcze w Wałbrzychu. – Dzięki tym środkom bloki przy ulicach Blankowej, Basztowej i Palisadowej przeszły proces termomodernizacji. W 5 budynkach ściany zewnętrzne oraz stropy zostały ocieplone i zyskały nowe elewacje. Ponadto wymienione zostały drzwi wejściowe oraz wszystkie okna na klatkach schodowych, a także instalacje centralnego ogrzewania. Działania te w budynkach, które przeszły termomodernizację, dały zmniejszenie zużywanej energii cieplnej o około 40% – podkreśla Tadeusz Choczaj, prezes Spółdzielni Mieszkaniowej Podzamcze.
W termomodernizację budynków inwestują również gminy. Np. Gmina Walim z własnych środków sfinansowała termomodernizację budynku mieszkalnego przy ulicy Różanej 21 w Walimiu. – W ramach prac obiekt został ocieplony oraz wymieniono rynny. Dokonano także niezbędnych napraw wokół budynku, a także zamontowano barierki przy schodach. Inwestycja ma nie tylko poprawić estetykę i bezpieczeństwo, ale także komfort życia mieszkańców oraz realnie wpłynąć na obniżenie rachunków za ogrzewanie. Prace zlecone przez Gminę Walim realizowane były przy wykorzystaniu wyłącznie własnych funduszy, a zostały wykonywane przez pracowników będących mieszkańcami gminy, którzy zostali zatrudnieni w ramach wykonywania robót publicznych i interwencyjnych. Całość inwestycji związanej z termomodernizacją oraz pracami przy budynku to koszt około 50 tys. zł – wylicza Adam Hausman, wójt Gminy Walim.
Czyste powietrze i ciepłe mieszkanie
Na termomodernizację coraz częściej decydują się także właściciele domów jednorodzinnych, którzy również mogą liczyć na dofinansowanie takich inwestycji, m.in. z programów „Czyste Powietrze” i „Ciepłe Mieszkanie”.
– Zarząd Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, uchwałą z dnia 18.10.2022 r. wyraził zgodę na wydłużenie terminu zawierania z gminami porozumień lub aneksów do porozumień, dotyczących realizacji Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze”, obejmujących finansowanie uruchomienia i prowadzenia punktów konsultacyjno-informacyjnych w gminach oraz pokrycie kosztów obsługi zadań związanych z realizacją przedsięwzięć dofinansowanych w formie dotacji w ramach wdrażania Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze” w kolejnym roku obowiązywania zachęt dla gmin do 31.12.2022 r. Obecnie zwiększono kwotę za prowadzenie punktu konsultacyjno-finansowego do 35 tys. zł. Pozytywne zmiany dotyczą również zasad współpracy jednostek samorządu terytorialnego z WFOŚiGW. Są to m.in. uproszczenia sposobu rozliczania i wypłacania środków finansowych, a także większa przejrzystość zasad realizacji działań wspierających mieszkańców w procesie aplikacji i rozliczenia inwestycji w ramach programu „Czyste Powietrze” – informuje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.
Nie tylko urzędy
Samorządy w subregionie wałbrzyskim inwestują także w termomodernizację budynków użyteczności publicznej. Temu procesowi zostały poddane urzędy (m.in. Starostwo Powiatowe w Wałbrzychu, Urząd Miejski w Świebodzicach, Urząd Miejski w Głuszycy), ale także w budynki oświatowe, kulturalne i sportowo-rekreacyjne. Np. w budynku Wiejskiego Domu Kultury w Dziećmorowicach została przeprowadzona termomodernizacja, wymieniono schody, posadzki, instalacje sanitarne, kotłownie, całkowicie wyremontowano salę, dobudowano piętro, na którym zlokalizowano bibliotekę i czytelnię, powstała klimatyzowana pracownia komputerowa. W budynku tym, na piętrze, mieszczą się już wcześniej oddane do użytku 3 lokale komunalne. Kolejne 2 powstały na parterze, w pomieszczeniach po byłej świetlicy. Zadnie to było całkowicie sfinansowane z budżetu gminy i wykonywane we własnym zakresie.
Termomodernizację przeszła także Publiczna Szkoła Podstawowa w Mieroszowie. Pierwszy etap prac obejmował m.in. poprawę efektywności energetycznej budynku poprzez działania termomodernizacyjne, zmniejszenie emisji CO2 oraz zmniejszenie rocznego zużycia energii pierwotnej budynku. Zmodernizowano systemy grzewcze, zarządzania energią cieplną i elektryczną, wymieniono oświetlenie wewnętrzne, okna, zmodernizowano kotłownię. W drugim etapie docieplone zostały ściany zewnętrzne i dach. Prace objęły też renowację drzwi i wykonanie elewacji. Wartość całej inwestycji to ponad 2 miliony złotych, a projekt został dofinansowany z Regionalnego programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2020.
***
Efektywność energetyczna budynków jest jednym z priorytetów w nadchodzącej perspektywie budżetowej. Wiele środków europejskich, ale też samorządowych, czyli wojewódzkich i gminnych, przeznaczanych jest na poprawę efektywności energetycznej budynków, co jest niezwykle istotne w kontekście cen surowców, które – ze względu na wojnę na Ukrainie – poszybowały w górę. Jako Samorząd Województwa Dolnośląskiego też wspieramy te kierunki i działania w strategii energetycznej Dolnego Śląska, którą – jako zarząd województwa – przyjmujemy. Są w niej również określone kierunki związane z poprawą efektywności energetycznej budynków, co przekłada się nie tylko na lepszy stan otaczającego nas środowiska, ale również bezpośrednio na rachunki, jakie płacimy za ogrzewanie.
Grzegorz Macko, Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego
