Śmierć bliskich osób jest bardzo trudnym tematem. Czasem przychodzi nagle i niespodziewanie, a czasem śmiertelna choroba wyniszcza latami. Bez względu na jej charakter, w pewnym momencie życia, wiele osób będzie musiało zmierzyć się ze śmiercią osoby bliskiej. Co zrobić, gdy to nastąpi? Jakie formalności czekają bliskich zmarłego w najbliższej przyszłości? O tym zwykle się nie myśli, oddalając od siebie myśli o kruchości życia. Warto jednak wiedzieć, co należy robić dalej.
Pierwszą czynnością formalną, jakiej należy dokonać, jest zgłoszenie zgonu odpowiednim służbom: lekarzowi rodzinnemu lub pogotowia ratunkowego. Na miejsce zgonu musi bowiem przybyć lekarz, który stwierdzi, że zgon nastąpił i wystawi ważny dokument – kartę zgonu. W praktyce zdarza się, że lekarz nie zawsze może przyjechać szybko, a oczekiwanie na niego może trwać wiele godzin. Karta zgonu jest wystawiana bez odrębnego zgłoszenia, w przypadku, gdy do śmierci dojdzie w szpitalu.
Karta zgonu jest potrzebna przy załatwianiu formalności z zakładem pogrzebowym. Zakład pogrzebowy, po odebraniu zgłoszenia, odbiera ciało i składa je w kostnicy. Co istotne, formalności tych dopełnić może wyłącznie osoba dysponująca kartą zgonu. Zdarza się, więc, zwłaszcza, gdy w rodzinie istnieją poważne konflikty, że po śmierci osoby bliskiej, następuje swoisty wyścig do uzyskania tego dokumentu. Nie są to zdarzenia częste, ale są rzeczywiste.
Karta zgonu pozwala także na załatwienie formalności w Urzędzie Stanu Cywilnego – właściwego dla miejsca śmierci, i uzyskanie aktu zgonu zmarłej osoby. Śmierć należy zgłosić w terminie 3 dni od jej nastąpienia, a gdy dana osoba zmarła na chorobę zakaźną – w ciągu 24 godzin. Do zgłoszenia śmierci danej osoby, oprócz najbliższej rodziny, uprawnione są także osoby mieszkające w lokalu, w którym zgon nastąpił, oraz osoby, które były obecne przy śmierci lub zauważyły osobę zmarłą. Uprawnionym jest również administrator budynku, w którym zgon nastąpił. Gdy śmierć nastąpiła w szpitalu, domu opieki, hospicjum to zgłoszenia dokonuje ta właśnie placówka. Do uzyskania aktu zgonu potrzebny będzie także dowód osobisty osoby zmarłej, a w przypadku jego braku – oświadczenie zawierające dane zmarłego. Przy zgonach obejmujących osoby niepełnoletnie konieczne będzie przedłożenia również odpisu jej aktu urodzenia. Skrócony odpis aktu zgonu wydawany jest przez kierownika USC bezpłatnie w 3 egzemplarzach. Wydanie każdego kolejnego, wiąże się koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej.
Wszelkie formalności związane z pochówkiem możemy organizować osobiście lub upoważniając do nich wybrany zakład pogrzebowy. W takim wypadku udział w organizacji pogrzebu ogranicza się zwykle do wskazania jego daty, miejsce pochówku i wyboru trumny. Z zakładem pogrzebowym można także dokonać ustaleń dotyczących szczegółów oprawy ceremonii pogrzebowej.
Osobie, która poniosła koszty organizacji pogrzebu przysługuje, wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zasiłek pogrzebowy. Jego wysokość ograniczona jest ustawowo do kwoty 4 000 zł.
W przypadku śmierci osoby bliskiej, przysługuje urlop okolicznościowy, który można wykorzystać na dzień pogrzebu lub załatwiania formalności. Urlop w wymiarze 2 dni przysługuje, w przypadku śmierci małżonka, dziecka, rodzica, ojczyma lub macochy. Urlop jednodniowy w przypadku śmierci rodzeństwa, babci, dziadka lub innej osoby pozostającej na naszym utrzymaniu. Z uwagi na fakt, że urlop ten jest urlopem okolicznościowym, jego wymiar nie zalicza się do urlopu wypoczynkowego.
Warto pamiętać, że z datą śmierci osoby najbliższej wiąże się również kilka kwestii spadkowych, których nie sposób uniknąć. W prawie spadkowym jest to bardzo ważna data z wielu powodów. Od tej daty, przy braku testamentu, liczy się termin przedawnienia roszczenia o zachowek. Także od tej daty zwykle liczy się również sześciomiesięczny termin na odrzucenie spadku, przez osoby powołane w pierwszej, ustawowej kolejności. Będą to osoby najbliższe dla zmarłego, które zwykle wiadomość o śmierci spadkodawcy otrzymują w tym samym dniu, w którym do śmierci doszło.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy