Temat alimentów, nie tylko ich wysokości, często powoduje dodatkowe konflikty. Nie dotyczy to wyłącznie sytuacji między zobowiązanym do płacenia alimentów rodzicem, a uprawnionym do ich odbioru. Może powstać bowiem konflikt między dzieckiem a rodzicem sprawującym nad nim pieczę.
W postępowaniu o alimenty, sąd zasądza je na rzecz małoletniego dziecka. Możliwe jest prowadzenie postępowania o alimenty w sprawie o rozwód lub separację, wówczas orzeka o nich w pierwszej instancji sąd okręgowy. Najczęściej jednak postępowania dotyczące alimentów toczą się przed sądami rejonowymi, jako sądami pierwszej instancji. Małoletnie dziecko jest w tych postępowaniach reprezentowane przez przedstawiciela ustawowego lub – w wyjątkowych – wypadkach przez opiekuna lub kuratora. Przedstawicielem ustawowym małoletniego jest z reguły jego matka lub ojciec. W wydanym wyroku sąd zasądza alimenty na rzecz małoletniego dziecka, a nie na rzecz jego przedstawiciela ustawowego. Sąd wskazuje jednocześnie, że alimenty winny być płacone do rąk przedstawiciela ustawowego, czyli rodzica. Oznacza to, że chociaż alimenty należą się małoletniemu, to nie dostanie on ich „do ręki”, ale otrzyma je rodzic, pod którego pieczą znajduje się dziecko.
Komu płacić alimenty, gdy dziecko osiągnie pełnoletniość?
W momencie osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości rodzice dziecka przestają być jego przedstawicielami ustawowymi. Od tego momentu dziecko nabywa wszystkie prawa, w tym prawa cywilne. Może działać osobiście przed sądem w swoim imieniu, np. pozywać rodzica o podwyżkę alimentów. Tym samym, po osiągnięciu pełnoletniości, dziecko nabywa prawo do otrzymywania świadczeń alimentacyjnych bezpośrednio „do rąk własnych”. Fakt, iż w wyroku jest zapisane, że prawo to przysługuje jednemu z rodziców, nie ma już znaczenia. Uprawnienie to, z dniem nabycia pełnoletniości przez dziecko, rodzic automatycznie utracił. Osoba zobowiązana do płacenia alimentów powinna w takiej sytuacji uzyskać od dziecka oświadczenie, najlepiej pisemne, w którym wskaże ono komu ma przekazywać alimenty. Może wskazać siebie, dotychczasowego przedstawiciela ustawowego lub inną osobę. Obowiązek alimentacyjny spełnia się od tego czasu poprzez wpłatę „do rąk” wskazanej przez dziecko osoby. Z reguły będzie to już jego własny rachunek bankowy.
Zmiany osoby uprawnionej do odbioru alimentów nie musi dotyczyć wyłącznie uzyskania przez dziecko pełnoletniości, możliwa jest również w innej sytuacji. Dziecko dorastając może związać się bardziej np. z ojcem, a nie z uprawnioną do odbioru alimentów matką. Zdarza się, że rodzic zobowiązany do alimentacji przejmuje nad dzieckiem faktyczną opiekę. W takiej sytuacji, aby stać się uprawnionym do odbioru alimentów, należy wystąpić do sądu rodzinnego z odpowiednim wnioskiem. Sąd może wówczas przyznać do otrzymywania alimentów faktycznemu opiekunowi dziecka. Dotyczy to również sytuacji związanych z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej, czy domu dziecka. Zmiana uprawnionego do odbioru na rzecz małoletniego alimentów może doprowadzić do tego, że rodzic zobowiązany do płacenia alimentów, będzie również uprawniony do ich odbioru. Uregulowanie takiej sytuacji również może nastąpić wyłącznie na mocy decyzji sądu. Rodzic małoletniego powinien wystąpić do sądu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec niego. Oczywiście w takiej sytuacji może wystąpić o nałożenie obowiązku alimentacyjnego na drugiego rodzica, uprzednio uprawnionego do odbioru alimentów.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy