W dniu 25 września 2018 roku w punkcie diagnostyczno-konsultacyjnym Powiatowej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Szczawnie – Zdroju odbyło się spotkanie sieci współpracy i samokształcenia. Uczestnikami sieci są pedagodzy i psycholodzy z Powiatu Wałbrzyskiego. Tematem wiodącym spotkania była „Praca z uczniem z problemami adaptacyjnymi” oraz współpraca z poradnią w roku szkolnym 2018/19.
We współczesnym świecie szczególne znaczenie ma adaptacja w środowisku społecznym, a takim jest w odniesieniu do dzieci i młodzieży m.in. rodzina, grupa rówieśnicza i szkoła. Zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, uczniowie z problemami adaptacyjnymi stanowią grupę uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Oznacza to, że należy zadbać o indywidualizację w procesie ich nauczania i wychowania oraz objąć ich odpowiednią formą pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Przystosowanie do środowiska szkolnego wiąże się ze zmianami wpisanymi w organizację systemu oświaty oraz z pewnymi przeżyciami i emocjami. Adaptacja ta w przypadku dzieci i młodzieży może czasem trwać długo i napotykać różnorodne przeszkody związane przykładowo z:
- przejściem z przedszkola do szkoły,
- rozpoczęciem nauki w klasie IV szkoły podstawowej – tu zmienia się organizacja nauczania i system wymagań wobec ucznia,
- zmianą nauczyciela, klasy lub szkoły (efekt przeprowadzki),
- powrotem z emigracji (inny system edukacji),
- zmianą środowiska społeczno-kulturowego (dotyczy obcokrajowców),
- wydarzeniami kryzysowymi w życiu osobistym (rozwód rodziców, śmierć bliskiej osoby).
Od kilku lat wzrasta liczba dzieci, które wyjechały z rodzicami za granicę, a po jakimś czasie powróciły i weszły w nasz system edukacyjny. Wiele z nich – w tej nowej sytuacji życiowej – ma różnorodne problemy adaptacyjne, które są tym większe, im dłużej chodziły do szkoły poza Polską, a wynikają z trudności językowych, odmienności kultury i zwyczajów. Często wiążą się także z dużymi różnicami w zakresie wymagań edukacyjnych na porównywalnym etapie kształcenia. Problemy, które ujawniają dzieci, to przede wszystkim:
- trudności w rozumieniu i opanowaniu języka polskiego,
- trudności związane z dostosowaniem się do reguł funkcjonowania polskiej szkoły,
- trudności w dostosowaniu się do reguł uczenia się w polskiej szkole (prace domowe),
- poczucie inności i wykluczenia w grupie rówieśniczej,
- poczucie niskiej wartości związane z brakiem sukcesów szkolnych,
- poczucie braku bezpieczeństwa w relacjach z otoczeniem szkolnym.
Problemy adaptacyjne w środowisku szkolnym ujawniają się głównie poprzez trudności w nauce (niepowodzenia szkolne, osiąganie wyników poniżej możliwości) oraz w wychowaniu (zaburzenia w relacjach społecznych, zaburzenia emocjonalne i motywacyjne, zaburzenia zachowania). Trudnościom tym mogą towarzyszyć różne symptomy, od doświadczania złości, żalu, rozgoryczenia, lęku, poprzez poczucie pustki i osamotnienia, bezradności i niechęci po koszmary nocne i objawy psychosomatyczne: bóle głowy, mdłości, biegunki.
Nadrzędnym celem jest wspieranie wszechstronnego rozwoju ucznia poprzez harmonijne łączenie nauczania z kształceniem umiejętności i wychowaniem. Niezależnie od etiologii problemów adaptacyjnych dziecka, w pracy z nim należy pamiętać o tym, aby przede wszystkim bezwarunkowo akceptować dziecko, rozumieć jego odmienne funkcjonowanie. Dawać mu emocjonalne wsparcie poprzez tworzenie bezpiecznego klimatu podczas nauki i zabawy, poznawania i badania. Doceniać i podkreślać jego mocne strony. To da poczucie bezpieczeństwa sprzyjające rozwojowi.
(AS)
