Zbliżają się wybory samorządowe w Polsce. To czas, w którym My – mieszkańcy – mamy możliwość wyboru swoich przedstawicieli do organów samorządowych. To oni będą reprezentowali nasze interesy i podejmowali decyzje dotyczące rozwoju naszych miast i regionów, czyli tzw. małych ojczyzn. To istotne wydarzenie dla każdej społeczności lokalnej, dlatego udział w nich jest nie tylko obowiązkiem obywatelskim, lecz również wyrazem troski o przyszłość naszego regionu. Jednocześnie nadchodzące wybory samorządowe stają się okazją do refleksji nad zmianami, jakie zaszły w ostatnim czasie w samorządzie.
Samorząd terytorialny w Polsce ma bogatą historię i różnorodne zadania, które obecnie obejmują zarządzanie na poziomie gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Ale nie zawsze tak było. Zawdzięczamy to m.in. reformie administracyjnej, wprowadzonej 1 stycznia 1999 r. Utworzono wówczas 308 powiatów i 65 miast na prawach powiatu oraz zmniejszono liczbę województw z 49 do 16. Bez zmian pozostał podział na gminy, których było 2489. Podział ten zastąpił obowiązujący od 1975 roku dwustopniowy podział administracyjny na województwa i gminy. Według stanu na koniec grudnia 2017 r. było: 16 województw, 314 powiatów, 66 miast na prawach powiatu oraz 2478 gmin: 302 miejskie (w tym 66 gmin mających również status miasta na prawach powiatu), 1555 wiejskich i 621 miejsko-wiejskich. Obecnie informacje o liczebności jednostek administracyjnych w poszczególnych latach można uzyskać na stronie rejestru https://eteryt.stat.gov.pl/eteryt/raporty/WebRaportZestawienie.aspx.
Każdy z tych szczebli w trójstopniowym podziale ma swoje własne kompetencje i zadania do realizacji. Istotną rolę odgrywają w nim radni, którzy – jako przedstawiciele społeczności lokalnej – mają za zadanie aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym oraz reprezentować potrzeby mieszkańców. Samorząd gminny obejmuje zarządzanie na najniższym szczeblu administracyjnym i odpowiada za sprawy lokalne. Do jego zadań należy m.in. planowanie przestrzenne, zarządzanie nieruchomościami, utrzymanie porządku publicznego, administrowanie miejscowymi szkołami i placówkami oświatowymi, gospodarka komunalna, promocja kultury oraz sportu, a także organizacja wyborów i referendów lokalnych. Samorząd powiatowy zajmuje się sprawami o większym znaczeniu niż gminny, ale o mniejszym niż wojewódzki. Do jego kompetencji należy m.in. organizacja edukacji na poziomie szkół ponadpodstawowych, utrzymanie dróg powiatowych, gospodarka nieruchomościami, czy też współpraca z organizacjami pozarządowymi. Samorząd wojewódzki to przede wszystkim kształtowanie polityki regionalnej, administrowanie funduszami pomocowymi dla mieszkańców, ochrona zdrowia na poziomie szpitali wojewódzkich, zarządzanie transportem publicznym. Współpraca na tych trzech poziomach jest podstawą funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce. Jak to rozumieć? Otóż zadania muszą być realizowane przez możliwie najniższy szczebel administracji na zasadzie pomocniczości. Samorządy powinny ze sobą współpracować, wymieniać doświadczenia i informacje oraz podejmować wspólne inicjatywy w celu rozwoju regionalnego. Np. w przypadku infrastruktury drogowej, istnieją drogi, które należą do samorządu gminnego, inne do samorządu powiatowego, a jeszcze inne do wojewódzkiego. W takiej sytuacji, jeśli problem dotyczy drogi powiatowej lub wojewódzkiej, radny gminny powinien przekazać informację o problemie odpowiednim organom samorządu wyższego szczebla. W sprawach, które wykraczają poza kompetencje jednej konkretnej jednostki administracyjnej należy wspólnie szukać rozwiązań.
Jak się nie trudno domyślić, reforma samorządowa miała na celu przekazanie większej władzy oraz odpowiedzialności obywatelom, kładąc nacisk na zasadę decentralizacji. Te zmiany z pewnością zwiększyły partycypację społeczną w procesie decyzyjnym. To oznacza, że mieszkańcy – czyli my wszyscy – mają bezpośredni wpływ na wybór swoich przedstawicieli, którzy będą działać w ich (czyli naszym) imieniu. Pamiętajmy, że samorząd stanowi fundament demokracji, w którym obywatele mają głos w kształtowaniu swojego najbliższego otoczenia. To nie tylko instytucja administracyjna, lecz przede wszystkim narzędzie służące do realizacji naszych potrzeb. Czasem bardzo trywialnych, jak wyremontowany most, czy droga, ale również tych nieco bardziej istotnych z punktu widzenia np. polityki społecznej. Mam na myśli dobrze funkcjonujące domy dziecka, instytucje zdrowia, domy opieki, szkoły itd. Samorząd to także dbałość o sprawy związane z kulturą i ekologią. Rolą samorządów jest również rozpoznanie potrzeb komunikacyjnych mieszkańców i zorganizowanie odpowiedniej sieci transportowej. Lokalne władze są najbliżej mieszkańców i najlepiej rozumieją ich potrzeby. Nie zapominajmy także, że jednym z kluczowych aspektów samorządu jest transparentność i otwartość na dialog z mieszkańcami. To dzięki temu możliwe jest budowanie zaufania i efektywna współpraca. Samorząd musi być dla ludzi. To my jesteśmy powodem jego istnienia, a mając świadomość swoich praw i obowiązków, możemy wspólnie z przyszłymi radnymi tworzyć lepsze i bardziej przyjazne miejsce do życia dla nas wszystkich. Dlatego też ważne jest, abyśmy dokładnie przyjrzeli się kandydatom i ich dotychczasowej pracy. Ważny jest wybór tych osób, które wykazały się w swoim życiu konkretnymi działaniami i inicjatywami na rzecz mieszkańców gmin, powiatów i województw. A już z całą pewnością liczba plakatów wyborczych, czy też banerów nie powinna być jedynym kryterium wyboru. To kompetencje, doświadczenie i gotowość poświęcenia swojego czasu dla innych są kluczowe dla skutecznej reprezentacji w samorządzie. A zatem – niech nasz głos w tych wyborach przemówi – wykorzystajmy swoje prawo do zmiany!
Beata Żołnieruk
***
Redakcja nie odpowiada za przedstawione dane, opinie i stwierdzenia, które stanowią wyraz osobistej wiedzy i poglądów autora. Treści zawarte w felietonie nie odzwierciedlają poglądów i opinii redakcji.