Zasadą jest, że orzeczona przez sąd kara pozbawienia wolności powinna zostać wykonana natychmiast po uprawomocnieniu się wyroku skazującego. W sytuacji gdy skazany trafi już do zakładu karnego, zatem rozpocznie wykonywanie kary, nie ma możliwości skorzystania z dobrodziejstwa odroczenia wykonania kary. W takim wypadku możliwe jest jedynie uzyskanie przerwy w wykonaniu kary. Pozytywne rozpatrzenie przez sąd wniosku o udzielenie przerwy w wykonaniu kary, pozwala na opuszczenie murów więzienia i przebywanie na wolności w określonym przez sąd czasie. Oczywiście nie każdy skazany może skorzystać z przerwy w odbywaniu kary.
Przerwa w wykonaniu kary pozbawiania wolności przysługuje wszystkim osobom, wobec których kara taka została orzeczona i rozpoczęło się jej wykonywanie. Krąg ten obejmuje nie tylko skazanych na karę pozbawienia wolności prawomocnym wyrokiem sądu, ale także osoby, wobec których kara pozbawienia wolności została orzeczona zastępczo, za karę grzywny lub karę ograniczenia wolności, w wyniku ich niewykonywania.
Wniosek o udzielenie przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności składa się do sądu penitencjarnego. Jest to najbliższy sąd okręgowy, w którego okręgu skazany odbywa karę. Wniosek należy opłacić kwotą w wysokości 60 zł. Przepisy określają szczegółowo, kiedy sąd ma obowiązek udzielić skazanemu przerwy, a kiedy tylko może to zrobić. Sąd penitencjarny ma obowiązek udzielenia przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności w dwóch przypadkach: 1) w wypadku choroby psychicznej, lub 2) w wypadku innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary, na okres do ustania przeszkody. Oczywiście określenie, czy skazany kwalifikuje się do obowiązkowego udzielenia przerwy, należy do biegłych lekarzy, którzy – na zlecenie sądu – zbadają skazanego. Przyjmuje się, że za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym jego dalszy pobyt w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Nie dotyczy to jednakże sytuacji, gdy skazany celowo uszkadza swoje ciało albo odmawia stosowania się do zalecanego sposobu leczenia swojej choroby.
Sąd penitencjarny może udzielić przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jeżeli przemawiają za tym ważne względy: 1) zdrowotne, 2) rodzinne, lub 3) osobiste. Przyjmuje się, że do takich względów należą inne, lżejsze choroby skazanego, potrzeba udzielenia rodzinie okresowej pomocy w zdobyciu środków do życia, czy potrzeba uregulowania ważnych spraw osobistych skazanego.
Przy przerwie orzeczonej obligatoryjnie, nie określa się zwykle z góry czasu jej trwania. Przerwa trwa do czasu ustania przeszkody, która ją wywołała. Przerwa orzeczona fakultatywnie, może być udzielona kilkakrotnie, jednak łączny czas przerw nie może przekroczyć jednego roku. W przypadku kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem, sąd może zarządzić przerwę w wykonaniu kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka. Czas trwania każdej z przerw określa sąd, biorąc pod uwagę konkretną sytuację skazanego.
W trakcie przerwy w odbywaniu kary skazany może zostać zobowiązany przez sąd do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki policji w określonych odstępach czasu, czy też poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniu terapeutycznemu lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych.
Przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności sąd odwoła: 1) w razie ustania przyczyny, z jakiej sąd udzielił przerwy, 2) gdy skazany nie korzysta z przerwy w celu, w jakim przerwy udzielono, 3) jeżeli skazany, w czasie przebywania na wolności, rażąco narusza porządek prawny, 4) z powodu niewykonywania przez skazanego nałożonych przez sąd obowiązków.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy