Kryzys energetyczny, z którym mierzy się świat spowodował wzrost zainteresowania odnawialnymi źródłami energii. Czy energia z wiatru, promieniowania słonecznego, aerotermalna, geotermalna, hydrotermalna, hydroenergia, energię fal, prądów i pływów morskich, energia otrzymywana z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego oraz z biopłynów zastąpi energię z paliw kopalnych? Pomóc w osiągnięciu tego celu ma Europejski Zielony Ład, który ma przekształcić Unię Europejską w nowoczesną, zasobooszczędną i zrównoważoną gospodarkę, która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto.
– Zgodnie z prawem Unii Europejskiej, Polska zobowiązana była do wygenerowania 15% energii z odnawialnych źródeł energii (OZE) w 2020 roku i cel ten osiągnęła z nawiązką. W określeniu, czy dane źródło możemy kwalifikować jako odnawialne, należy brać pod uwagę dwa czynniki: czas ich odnawiania oraz ocenę skutków oddziaływania na środowisko naturalne przy ich długotrwałym wykorzystaniu – informuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Energia słoneczna
Najbardziej popularnym OZE jest energetyka solarna, czyli wytwarzanie energii i ciepła z wykorzystaniem promieniowania słonecznego. Fotowoltaika to technologia zamiany promieniowania słonecznego w energię elektryczną za pomocą – zbudowanych z reguły z krzemu – paneli fotowoltaicznych. Dzięki elektrowni słonecznej można produkować energię elektryczną oraz cieplną.
– Mieszkańcy Polski chętnie sięgają po to rozwiązanie, czego dowodem jest sukces programu „Mój Prąd”. M.in. dzięki temu w kwietniu 2022 r. liczba prosumentów (osób, które wytwarzają energię na własne potrzeby) przekroczyła milion. Dla porównania w grudniu 2015 r. było to jedynie ok. 4,5 tys. prosumentów – informuje resort klimatu i środowiska.
– Prawo energetyczne pozwala prosumentom zajmować się wytwarzaniem energii na własne potrzeby i na pewnych warunkach na oddawanie nadwyżek do sieci bez konieczności rejestrowania działalności gospodarczej, ponoszenia wszelkiego rodzaju opłat, bez przechodzenia przez cały, bardzo skomplikowany proces koncesyjny – wyjaśnia Krzysztof Brzozowski, kierownik projektu „Od konsumenta do producenta – czyli dlaczego warto wdrożyć inteligentne sieci energetyczne w Polsce“.
Z fotowoltaiki korzystają także samorządy. Między innymi powiat wałbrzyski, w partnerstwie z gminami Czarny Bór, Stare Bogaczowice i Walim, pozyskał środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego w kwocie 3.168.462,58 zł na montaż instalacji fotowoltaicznej na 21 budynkach użyteczności publicznej. Wśród zakwalifikowanych pod względem technicznym budynków znalazły się szkoły, urzędy gmin, remizy strażackie, gminne biblioteki i centra kultury.
Gmina Głuszyca, na realizację zadania „Eko Głuszyca – tu mieszkam, tu żyję– montaż instalacji odnawialnych źródeł energii na budynkach szkolnych”, pozyskała dofinansowane w wysokości 422.603,00 zł z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego. Całkowita wartość zadania wynosiła 497.180,00 zł, a dzięki realizacji tej inwestycji wzrósł udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym gminy oraz uległy obniżeniu koszty zużywanej energii elektrycznej.
Gmina Walim pozyskała 30.000 zł w ramach konkursu „Odnowa Dolnośląskiej Wsi” organizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Z puli tej zostało wykonane oświetlenie fotowoltaiczne ulicy Wiejskiej w Walimiu. Zamontowano 12 urządzeń fotowoltaicznych wraz z punktami świetlnymi, dzięki którym zaspokojone zostały potrzeby mieszkańców miejscowości Walim, jak i odwiedzających gminę Walim turystów. Ulica Wiejska w Walimiu nie miała dotąd oświetlenia ulicznego, a znaczne rozproszenie zabudowy utrudniało budowę oświetlenia zasilanego siecią elektryczną. Całkowity koszt inwestycji to kwota 92.484,72 zł.
Pompują ciepło
Coraz większą popularność zdobywa energia pozyskiwana z pompy ciepła, czyli urządzenia wymuszającego przepływ ciepła z obszaru o niższej temperaturze do obszaru o temperaturze wyższej – jest to proces odbywający się wbrew naturalnemu kierunkowi przepływu ciepła, zachodzący dzięki dostarczonej z zewnątrz energii mechanicznej (w pompach sprężarkowych) lub energii cieplnej (w pompach absorpcyjnych). Pompy ciepła są stosowane do ogrzewania budynków mieszkalnych oraz użyteczności publicznej. Taki system ogrzewania Gmina Walim zastosowała w Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego w Zagórzu Śląskim, które zostało oddane do użytku w maju 2022 r. Inwestycja była współfinansowana z Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego 2014-2020.
– Zastosowana w tym budynku pompa ciepła może pracować z mocą między 16 a 20 kW. Jest to bardzo ekologiczne urządzenie, ponieważ nie produkuje ciepła, tylko pozyskuje je z 5 odwiertów o głębokości około 50 m. W rurach umieszczonych w tych odwiertach znajduje się roztwór glikolu, który pozyskuje ciepło i przekazuje je do pompy ciepła, skąd dalej trafia do bufora z wodą, która wykorzystywana jest w ogrzewaniu podłogowym. W ten sposób ogrzewany jest cały budynek. Ale – co ciekawe – pompę ciepła wykorzystujemy latem także do chłodzenia wody w akwarium, w którym są ryby z pobliskiego jeziora Bystrzyckiego. Jest to możliwe, ponieważ pompa ciepła działa na zasadzie odwróconego działa lodówki i dzięki specjalnemu wymiennikowi możemy latem używać jej do chłodzenia – mówi Paweł Antczak, kierownik Referatu Infrastruktury Technicznej Urzędu Gminy Walim.
Biomasa daje moc
Stale rośnie także popularność energetyki pochodzącej z biomasy, którą stanowią ulegające biodegradacji stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego; pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej i leśnej oraz przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także ziarna zbóż niespełniające wymagań jakościowych dla zbóż. Biomasa jest przetwarzana w paliwa stałe, płynne lub gazowe, które są spalane i w ten sposób uzyskiwana jest energia cieplna oraz energia elektryczna.
Nakręcają prąd
W Wałbrzychu i okolicznych gminach nie rozwinęła się na szeroką skalę energetyka wiatrowa, wykorzystująca specjalne turbiny do produkcji energii elektrycznej z wiatru. Energia wiatrowa jest nie tylko tania w uzyskaniu, ale również wydajna i – wg badań Ministerstwa Klimatu i Środowiska – powyższe cechy sprawiają, że energetyka wiatrowa pozytywnie oceniana jest przez społeczeństwo – w naszym kraju jej rozwój popiera 8 na 10 Polaków.
W subregionie wałbrzyskim mamy także do czynienia z energetyką wodną. W tym przypadku energia elektryczna powstaje w turbinach napędzanych płynącą lub spadającą wodą. Tak działająca elektrownia działa od kilkudziesięciu lat na kamiennej zaporze na jeziorze Bystrzyckim koło Zagórza Śląskiego.
Ciepło z Ziemi
Nowością w subregionie wałbrzyskim jest energetyka geotermalna. Pod powierzchnią Ziemi występują zasoby wody, które mają temperaturę od kilkudziesięciu aż do 100°C. Za pomocą specjalnych odwiertów jest ona wydobywana, a następnie za pomocą odpowiednich instalacji, przetwarzana w energię. Wkrótce poszukiwania wód geotermalnych rozpoczną się w Gminie Głuszyca.
– W sierpniu 2021 r. podpisałem umowę z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na sfinansowanie pierwszego otworu geotermalnego w Gminie Głuszyca. Koszt przedsięwzięcia to 15 400 000 zł, co stanowi 100% dotacji! Planowana głębokość naszego odwiertu to 2500 m! – mówi Roman Głód, burmistrz Głuszycy.
– Długodystansowo produkowana energia musi być wydajna i niskoemisyjna, a jednocześnie możliwie najtańsza – podkreślił podczas podpisania umów w Otwocku Wiceminister Klimatu i Środowiska Ireneusz Zyska. – Powinniśmy do jej produkcji wykorzystywać czyste, dostępne źródła, a geotermia zdecydowanie do takich należy. To naturalne ciepło i tania moc elektryczna. Co ważne, to energia bardziej przewidywalna, stabilniejsza niż słońce czy wiatr i dostępna w trybie ciągłym. Musimy umiejętnie inwestować w jej potencjał w naszym kraju, a w kolejnym kroku skutecznie go wykorzystywać. Takiemu właśnie podejściu będą służyć projekty, które dzisiaj formalnie zyskują finansowanie.
Nowe wyzwania
– Budowa systemu energetycznego opartego o odnawialne źródła energii wiąże się ze sporymi wyzwaniami. Przy obecnie stosowanych technologiach znaczna część produkcji energii uzależniona jest od dostępności wiatru czy słońca – co może oznaczać występowanie w pewnych momentach niedoborów, w innych zaś nadmiaru produkowanej energii. Konieczne jest zatem stworzenie odpowiedniego systemu bilansującego – w szczególności magazynów energii. Również rozwój infrastruktury do produkcji i wykorzystania wodoru przyczynić się może do dalszego zapewnienia stabilności systemu. Do tego rozwój inteligentnego zarządzania siecią energetyczną i rozwój samej sieci stanowić powinny istotny element stworzenia rozproszonego systemu produkcji energii, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo jej dostaw – podkreślają eksperci Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
***
Grzegorz Macko, Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego:
Transformacja Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego na przełomie XX i XXI wieku ograniczyła się do likwidacji kopalń węgla kamiennego. Została przeprowadzona chaotycznie i bez właściwego wsparcia finansowego ze strony Państwa. W konsekwencji ta poważna przemiana gospodarcza pozostawiła wiele niekorzystnych skutków, do dziś obserwowanych w krajobrazie subregionu wałbrzyskiego.
Za wymagające szczególnej interwencji publicznej w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji należy uznać m.in. przestawienie gospodarki subregionu na energooszczędną i docelowo niewęglową, w tym głównie systemów grzewczych. Dlatego planujemy:
1. Poprawę efektywności energetycznej budynków, obiektów i procesów, połączoną ze zmniejszeniem zużycia energii (ciepło, chłód, prąd);
2. Przestawienie zoptymalizowanych systemów zaopatrzenia w ciepło na odnawialne źródła energii (solarne, geotermalne i biomasowe) w połączeniu z eliminacją źródeł stałopalnych,
3. Elektryfikację systemów zaopatrzenia w energię z wykorzystaniem źródeł solarnych, wiatrowych oraz biogazowych (również w kogeneracji i trójgeneracji), a w przyszłości również wodorowych, ze stopniowym włączaniem magazynów energii.
Warto również zwrócić uwagę, że OZE są świetnym uzupełnieniem energetyki jądrowej i docelowo biorąc pod uwagę krajowy system elektroenergetyczny takie rozwiązanie jest najbardziej ekologiczne i efektywne ekonomicznie.
Działania przewidziane do realizacji w ramach Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji dla subregionu wałbrzyskiego wpisują się w założenia przygotowywanej aktualnie i planowanej do przyjęcia przez Zarząd Województwa w 2022 r. sektorowej Strategii Energetycznej Dolnego Śląska – kierunków wsparcia sektora energetycznego.
