Sprawiedliwa transformacja, czyli korzyści z Europejskiego Zielonego Ładu
Zmiana klimatu i degradacja środowiska stanowią zagrożenie dla Polski, Europy i świata. Dlatego powstał plan działania – Europejski Zielony Ład. Ma on pomóc przekształcić Unię Europejską w nowoczesną, zasobooszczędną i zrównoważoną gospodarkę, która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto, i w której żadna osoba, ani żaden region, nie pozostaną w tyle.
Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji
To środki finansowe wspierające regiony najbardziej dotknięte skutkami transformacji w dążeniu do neutralności klimatycznej i narastania dysproporcji regionalnych. Wsparcie z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji udzielane jest na podstawie Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji. Fundamentalnym elementem tych planów jest opis zobowiązań państwa członkowskiego dotyczących procesu transformacji, który powinien być zgodny z jego krajowym planem w dziedzinie energii i klimatu oraz celem Unii Europejskiej, polegającym na osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 r.
Nie tylko Wałbrzych
– Komisja Europejska sama wskazała regiony, które powinny dostać dodatkowe środki z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Jednym z nich jest subregion wałbrzyski – podkreśla Justyna Lasak, Zastępca Dyrektora Wydziału Rozwoju Gospodarczego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego.
– Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji dla Subregionu Wałbrzyskiego dziś nabiera ostatecznych kształtów. Jego celem jest dekarbonizacja subregionu wałbrzyskiego, czyli odejście od gospodarki opartej na paliwach kopalnych, takich jak na przykład węgiel. Aby to osiągnąć, będziemy realizowali cele cząstkowe, dotyczące transformacji gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Realizacja Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji jest niemożliwa bez zaangażowania społeczności lokalnej. Podstawowym celem jest dywersyfikacja gospodarcza regionu w oparciu o tak zwane zielone technologie, które będą generowały nowe miejsca pracy. Proces ten będzie stanowił dokończenie transformacji, która rozpoczęła się około 30 lat temu za sprawą likwidacji Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, której skutki odczuwamy do dziś. Dlatego teraz mają na tym skorzystać przede wszystkim mieszkańcy i społeczności lokalne, między innymi za sprawą nowych, atrakcyjnych miejsc pracy. Pełna dekarbonizacja i wprowadzenie nowego modelu rozwoju gospodarczego regionu nie są możliwe do zrealizowania bez akceptacji mieszkańców i ich zaangażowania w te procesy – wyjaśnia dyrektor Justyna Lasak.
Po pierwsze edukacja
O tym, że Zielony Ład poprawi dobrostan i zdrowie mieszkańców i przyszłych pokoleń wie niewielu mieszkańców subregionu. Dlatego kluczową rolę w jego wdrażaniu odgrywa edukacja mieszkańców, czyli podnoszenie ich świadomości oraz kompetencji w zakresie wyzwań stojących przed zieloną gospodarką.
– Niezbędne jest tworzenie nowej bazy edukacyjnej lub poszerzanie programów o problemy dotyczące odnawialnych źródeł energii, czystego powietrza oraz konieczności zmian w środowisku, które mają łagodzić wciąż silnie odczuwalne skutki likwidacji Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego – argumentuje przedstawicielka samorządu województwa.
Po drugie: przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu
Ubóstwo energetyczne to zjawisko polegające na doświadczeniu trudności w zaspokojeniu podstawowych potrzeb energetycznych w miejscu zamieszkania za rozsądną cenę, np. ogrzewania, gotowania, oświetlenia itd.
– Ten problem bardzo mocno dotyczy mieszkańców subregionu wałbrzyskiego, przede wszystkim dlatego, że struktura mieszkaniowa jest bardzo stara: około 60 procent budynków powstało przed rokiem 1945. Dziś wymagają one pełnej termomodernizacji, nie tylko ze względu na komfort życia mieszkańców, ale także z wymogów stawianych między innymi przez program „Czyste powietrze”. Wszyscy muszą mieć świadomość, że tak zwana niska emisja wynika nie tylko z działalności zakładów przemysłowych, ale w znacznej mierze z tego, że mieszkańcy – mając do dyspozycji taką, a nie inną infrastrukturę – sami się przyczyniają do zanieczyszczania powietrza. Dlatego właśnie problem termomodernizacji – w połączeniu z wymianą źródeł ciepła – jest tak ważny – zaznacza Justyna Lasak.
Po trzecie: samowystarczalność energetyczna
Agresja Rosji na Ukrainę, a wraz z nią sankcje nakładane przez kraje Unii Europejskiej na Federację Rosyjską sprawiają, że coraz więcej osób zadaje sobie pytanie: czy realizacja Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji może zapewnić regionowi samowystarczalność energetyczną?
– Chcielibyśmy, by tak się stało. Ale na tę samowystarczalność energetyczną składa się tak wiele różnych czynników, że jest to dla wszystkich duże wyzwanie. Trzeba pamiętać, że gdy przystępowaliśmy do prac nad Terytorialnym Planem Sprawiedliwej Transformacji była zupełnie inna sytuacja geopolityczna. Liczymy na to, że przy zaangażowaniu bardzo dużych środków finansowych z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji – a dodam, że subregion Wałbrzyski otrzymał 556 milionów euro – uda się osiągnąć w jakimś zakresie również ten cel. Jedną z przeszkód w pełnej realizacji tego zamierzenia może być dla potencjalnych beneficjentów, którzy będą chcieli realizować projekty z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, wysokość wkładu własnego – zauważa Zastępca Dyrektora Wydziału Rozwoju Gospodarczego UMWD.
Co z tego będziemy mieć?
Europejski Zielony Ład, dekarbonizacja i odejście od tradycyjnego przemysłu na rzecz nowych i ekologicznych rozwiązań budzi nadzieję, ale i obawy. Wielu mieszkańców, nie tylko subregionu wałbrzyskiego, zadaje sobie fundamentalne pytanie: co ja z tego będę miał lub miała?
– Beneficjentami Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji będą przedsiębiorcy, samorządy oraz organizacje społeczne. Natomiast mieszkańcy będą mogli odczuć większy komfort życia między innymi za sprawą niwelowania ubóstwa energetycznego i lepszej jakości powietrza, czy uporządkowanej przestrzeni. Jest także planowany rozwój nieemisyjnego transportu publicznego. Będą też wymierne korzyści, płynące z nowych, „zielonych miejsc pracy”. Docelowo, do 2050 roku, wszystkim mieszkańcom regionu powinno żyć się lepiej niż w roku 2022, gdy jesteśmy na początku tej drogi – przekonuje Justyna Lasak.
