Czasem zdarzy się, że podmiot zobowiązany do zapłaty po prostu nie płaci w terminie. Jakie roszczenia, oprócz należności głównej przysługują, gdy taki nierzetelny kontrahent opóźnia się z płatnością? Oczywiście, w takiej sytuacji przysługuje prawo żądania odsetek. Nie jest to jednak jedyne przysługujące roszczenie. W oparciu o ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, wierzycielowi przysługuje, dodatkowo, prawo żądania rekompensaty za koszty odzyskiwania należności.
Wskazana ustawa dotyczy przedsiębiorców w najszerszym tego słowa znaczeniu. Obejmuje więc zarówno osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisów do CEIDG, jak i osoby prawne podlegające wpisowi do KRS. Ustawa znajduje zastosowanie także do osób wykonujących wolny zawód, np. architektów, aptekarzy czy też adwokatów.
Przepisami wspomnianej ustawy regulowane są niektóre zobowiązania stron, w szczególności strony zobowiązanej do świadczenia pieniężnego – zapłaty, wynikającej z transakcji handlowych. Transakcje handlowe to nic innego jak umowy cywilnoprawne, których przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, np. umowa sprzedaży. Oczywiście pod uwagę brać należy transakcje odpłatne. Dodatkowy warunek jest taki, aby umowy były zawarte pomiędzy przedsiębiorcami, czyli podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą. Ustawa ta nie reguluje zobowiązań wynikających z transakcji zawartych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem.
Co do samej ustawy, to – ogólnie mówiąc – przedmiotem jej regulacji są dwa aspekty związane z wykonaniem zobowiązań wynikających z transakcji handlowych. Pierwszy to odsetki od nieterminowych płatności. Drugi to rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Według zapisów ustawy, przedsiębiorca może skorzystać z rekompensaty w sytuacji, gdy jego kontrahent zalega z zapłatą za dostawę towaru lub za świadczoną usługę. Przedsiębiorca nabywa uprawnienia do żądania rekompensaty od momentu, w którym – jako wierzyciel – nabywa prawo do żądania od dłużnika odsetek ustawowych w transakcjach handlowych, czyli od pierwszego dnia opóźnienia w płatności. Wierzyciel może żądać tychże odsetek w sytuacji, gdy zaistnieją dwie okoliczności: 1) spełnił świadczenie umowne, 2) nie otrzymał w terminie zapłaty lub otrzymał jedynie zapłatę częściową. Termin spełnienia świadczenia pieniężnego przez strony transakcji najczęściej wynika z umowy, a gdy nie zostanie on przez strony ustalony, także z ustawy. W przypadku, gdy strony nie ustaliły terminu zapłaty to wierzyciel, tj. dostawca towarów lub świadczący usługi, ma prawo naliczyć dłużnikowi (oczywiście o ile dłużnik nie zapłaci) odsetki ustawowe w transakcjach handlowych po upływie 30 dni od spełnienia przez niego świadczenia, aż do dnia zapłaty. W jakiej wysokości przysługuje wierzycielowi rekompensata? Wysokość rekompensaty jest uzależniona od wysokości kwoty z zapłatą, której zalega dłużnik. Wierzycielowi przysługuje rekompensata w wysokości: 40 euro – jeżeli zaległość dłużnika nie przekracza 5 000,00 zł; 70 euro – gdy zaległość jest wyższa niż 5 000 zł, ale nie przekracza kwoty 50 000 zł; 100 euro – jeśli dłużnik zalega z płatnością kwoty równiej lub wyższej niż 50 000 zł. Należną w walucie Euro kwotę przelicza się na złotówki, biorąc pod uwagę średni kurs euro ogłoszony przez NBP z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne (zapłata) stało się wymagalne.
Wierzycielowi przysługiwać może prawo do wielu jednorazowych rekompensat. Taka sytuacja może zaistnieć, gdy płatność miała być dokonywana np. na podstawie faktury wystawianej po dostawie każdej partii towaru. Wówczas brak zapłaty w terminie, za każdą z faktur, upoważnia wierzyciela do żądania rekompensaty za każdą, nieterminową, płatność dłużnika. Wierzyciel ma również możliwość każdorazowego dochodzenia uzasadnionych kosztów odzyskiwania niezapłaconych należności, przewyższających wskazaną w ustawie, kwotę rekompensaty.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy