Prawo w pigułce: przestępstwo a wykroczenie
Wiedzą zdaje się powszechną jest, że pewne zachowania, jako niezgodne z prawem, mogą być określane mianem przestępstw lub wykroczeń. Wbrew pozorom nie ma tylko jednej ustawy karnej i jednej wykroczeniowej. Oprócz najszerzej znanych kodeksów: karnego, karno-skarbowego i wykroczeń, istnieje duża ilość innych ustaw określających karalność innych czynów np. ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czy prawo budowlane.
Wykroczeniem nazywamy czyn zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, który jest szkodliwy społecznie. Za popełnienie wykroczenia można zostać ukaranym naganą, grzywną do 5000 złotych, ograniczeniem wolności na miesiąc bądź aresztem na okres od 5 do 30 dni. Osoba, wobec której został skierowany wniosek o ukaranie za popełnienie wykroczenia, nazywana jest obwinionym. Oprócz wskazanych kar, przepisy umożliwiają nałożenie przez sąd na obwinionego środków karnych, takich jak: 1) zakaz prowadzenia pojazdów; 2) przepadek przedmiotów; 3) nawiązka; 4) obowiązek naprawienia szkody; 5) podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób; 6) inne środki karne określone w ustawach. Sprawca może odpowiadać za popełnienie wykroczenia po ukończeniu 17 lat.
Przestępstwem nazywamy czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, a jego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma. Przestępstwa dzieli się na zbrodnie i występki, a sprawcę – w zależności od etapu postępowania – określa się mianem podejrzanego lub oskarżonego. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Zbrodnie można popełnić tylko umyślnie, zaś występek także nieumyślnie, o ile przepisy tak stanowią. Podobnie jak przy wykroczeniach, odpowiedzialności karnej odpowiadać może osoba, która ukończyła 17 lat. Jednakże za przestępstwa najcięższe, takie jak zabójstwo czy rozbój, odpowiadać może nieletni po ukończeniu 15 roku życia. Również przy przestępstwach sąd może nałożyć rozmaite środki karne, do których należą: 1) pozbawienie praw publicznych; 2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej; 3) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi; 4) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu; 5) zakaz wstępu na imprezę masową; 6) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych; 7) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym; 8) zakaz prowadzenia pojazdów; 9) świadczenie pieniężne; 10) podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Czasami zdarza się, że bardzo podobne czyny zabronione zakwalifikowane mogą zostać jako przestępstwa lub wykroczenia. Najbardziej zdaje się charakterystycznym przykładem będzie prowadzenie pojazdu „na podwójnym gazie”. Wykroczeniem jest kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie po użyciu alkoholu to znaczy, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 do 0,5 promila alkoholu. Przestępstwem z kolei jest kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości, który zachodzi, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy