Prawo w pigułce: przedawnienie roszczeń cywilnoprawnych
Przedawnieniem roszczenia nazywamy sytuację, w której – po upływie oznaczonego okresu – dłużnik może odmówić spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela, nie ponosząc żadnych konsekwencji. Terminy przedawnienia uregulowane są szczegółowo w przepisach. Niestety, nie są scalone w jednym rozdziale, czy przepisie, lecz rozrzucone po całym Kodeksie cywilnym.
Termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg, czyli zaczyna się liczyć, od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Zdarza się więc, że ustalenie daty rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia bywa utrudnione. A jak to się ma z końcem tego terminu? Aktualnie koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Prosty przykład: faktura wystawiona 31 grudnia 2020 r. z 14 dniowym terminem płatności stała się wymagalna z dniem 15 stycznia 2021 r. Trzyletni okres przedawnienia upłynie dopiero 31 grudnia 2024 roku.
Upływ terminu przedawnienia nie oznacza, że roszczenie wygasa. Oznacza jedynie, że dłużnik, może uchylić się od jego zaspokojenia. Jest jednak pewien haczyk: dłużnik może zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia. Wierzyciel może więc dochodzić swoich roszczeń licząc na to, że dłużnik czy to celowo, czy przypadkowo zrzecze się zarzutu przedawnienia. Bardzo często korzystają z tego różnego rodzaju podmioty zajmujące się windykacją, dlatego zawsze warto uważanie czytać, jakie dokumenty podpisujemy.
Co istotne, po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko dłużnikowi, którym jest konsument. Konsument to – w największym skrócie – ostatnia osoba w łańcuchu handlu i usług np. bankowych.
Generalną zasadą wynikającą z przepisów jest możliwość przedawnienia roszczeń wyłącznie o charakterze majątkowym. Ogólne terminy przedawnienia roszczeń przedstawiają się następująco: a) 6 lat – dla roszczeń majątkowych, b) 3 lata – dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz najmu, renta, alimenty) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wskazane ogólne terminy przedawnienia są jedynymi. Kodeks cywilny zawiera również szereg innych, różnych od ogólnych, okresów przedawnienia. Zależą one od rodzaju roszczeń i wynoszą od 6 miesięcy do 20 lat. Spośród nich warto zapamiętać dwuletni okres przedawnienia dla roszczeń z umów o dzieło oraz umów zlecenia, a także z tytułu rękojmi, jeżeli stroną umowy jest konsument, pięcioletni okres przedawnienia roszczenia związanego z zachowkiem oraz sześcioletni okres dla dochodzenia roszczeń już prawomocnie stwierdzonych. Przy tym ostatnim warto pamiętać, że odsetki zasądzone prawomocnym wyrokiem sądu, przedawniają się z upływem lat trzech, mimo że roszczenie główne, od którego przecież naliczane są odsetki, przedawnia się po 6 latach.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy