Prawo w pigułce: zaprzeczenie ojcostwa
Zaprzeczenie ojcostwa jest działaniem prawnym, podejmowanym w celu zerwania więzi rodzicielskiej pomiędzy ojcem a dzieckiem. Najczęściej to ojciec dziecka występuje z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa, które w jego ocenie jest wątpliwe lub wręcz nieprawdopodobne. Takie wątpliwości wychodzą na jaw, gdy na przykład okazuje się, że mężczyzna jest bezpłodny. Zdarza się również, że dziecko choruje na rzadką chorobę genetyczną, a żadne z rodziców nie mogło mu jej przekazać.
Z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić oprócz ojca dziecka, także matka dziecka, samo dziecko oraz prokurator. Prokurator występuje w takich sprawach, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Jeżeli ojciec dziecka został ubezwłasnowolniony z uwagi na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, na które zapadł w trakcie biegu terminu zezwalającego na wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, to powództwo wytacza jego przedstawiciel ustawowy.
Termin do wystąpienia z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa jest ściśle określony w przepisach. Dla ojca będącego mężem matki termin, w którym może wytoczyć powództwo, wynosi rok. Liczy się go od dnia, w którym dowiedział się, iż dziecko od niego nie pochodzi. Powództwo może złożyć nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Dla przedstawiciela ustawowego ubezwłasnowolnionego – termin wynosi rok od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego. Jeżeli przedstawiciel ustawowy dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od męża matki po upływie roku, to termin ten wynosi rok od dowiedzenia się o tej okoliczności. Termin dla matki dziecka o zaprzeczenie ojcostwa swojego męża wynosi rok od dnia, w którym dowiedziała się, iż dziecko nie pochodzi od męża, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Dla dziecka – po osiągnięciu pełnoletności termin na wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa wynosi rok od dnia, w którym dowiedziało się, iż nie pochodzi od męża matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się wcześniej o tej okoliczności – roczny termin będzie liczony od dnia, w którym osiągnęło pełnoletność.
Prokurator, co do zasady, nie jest związany żadnym terminem dla wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności to prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez prokuratora jest niedopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności. Niedopuszczalne jest również wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, jeżeli dziecko urodziło się w wyniku procedury medycznej wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę.
W sytuacji, gdy mąż matki, matka ani dziecko nie wnieśli powództwa we wskazanych terminach, to ich uprawnienie do wytoczenia powództwa wygasa. Wówczas jedyną możliwością pozostaje zwrócenie się do prokuratora, aby to on wytoczył powództwo o zaprzeczenie ojcostwa.
Jak w każdym procesie, tak i w przypadku powództwa o zaprzeczenia ojcostwa, ktoś musi znaleźć się po stronie pozwanej. W sprawie o zaprzeczenie ojcostwa mąż matki, jako pozwanych wskazuje dziecko i matkę. Jeżeli zaś matka nie żyje to pozwanym jest tylko dziecko. Matka dziecka, jako pozwanych wskazuje męża oraz dziecko. Jeżeli mąż nie żyje to pozwanym jest tylko dziecko. Dziecko z kolei, jako pozwanych wskazuje męża matki i matkę. Jeżeli matka nie żyje to pozwanym jest mąż matki. Gdy mąż matki nie żyje, powództwo powinno wytoczyć się przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy