Prawo w pigułce: rozwód
Rozwód jest zagadnieniem trudnym emocjonalnie, a czasami również prawnie. Rozwodem nazywa się wydanie przez sąd orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa. Dniem, z którym małżeństwo zostaje formalnie rozwiązane przez rozwód, jest data prawomocności wyroku rozwodowego. Ustają wówczas więzi prawne łączące małżonków jak np. wspólność ustawowa małżeńska.
Sąd nie może orzec rozwodu, jeżeli występują tzw. przesłanki negatywne. Z takimi przesłankami mamy do czynienia, gdy:
a) wskutek orzeczenia rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci stron;
b) rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, zaś małżonek niewinny nie wyraża zgody na rozwód, a brak jego zgody nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
c) rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Aby sąd mógł orzec o rozwodzie, musi ustalić czy w danej sprawie występują również przesłanki pozytywne, pozwalające na rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Sąd bada przede wszystkim to, czy doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Z zupełnym rozkładem pożycia małżeńskiego będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy pomiędzy stronami ustanie więź fizyczna, duchowa i gospodarcza. Sąd może uznać, że pomimo zachowania więzi gospodarczej, doszło do zupełnego rozkładu pożycia, jeżeli przyczyny zachowania tej więzi wynikają z ważnych powodów. Inaczej sytuacja wygląda, gdy pomiędzy stronami nadal istnieje więź fizyczna, bądź duchowa. W takiej sytuacji rozkład pożycia małżeńskiego nie będzie miał charakteru zupełnego, co za tym idzie – nie wystąpi przesłanka pozytywna umożliwiająca orzeczenie rozwodu. Trwały rozkład pożycia małżeńskiego nastąpi wtedy, gdy oceniając racjonalnie powody jego rozkładu (np. liczne zdrady, przemoc fizyczna) sąd dojdzie do przekonania, iż strony nie powrócą do wspólnego pożycia. Ocena taka będzie oparta na zasadach logiki oraz doświadczenia życiowego.
Sąd nie zawsze bada, czy któryś z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Stanie się tak, kiedy obie strony zgodnie wniosą o orzeczenie rozwodu bez orzekania winy. W takiej sytuacji, sąd pomija wszelkie okoliczności dotyczące winy. Jeżeli chociaż jedna ze stron będzie żądać ustalenia winy, sąd będzie tę kwestię musiał rozstrzygnąć. Dodatkowo sąd będzie zawsze badał przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wartym zapamiętania jest, że po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, byli małżonkowie nie dziedziczą już po sobie, ale tylko przy dziedziczeniu ustawowym. Mogą jednak nadal dziedziczyć na podstawie testamentu.
Jednym z zagadnień, nierozłącznie związanym z rozwodami, jest sprawa powrotu do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa. Można wrócić do poprzedniego nazwiska, składając w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, stosowne oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem.
W trakcie sprawy o rozwód, sąd orzeka również o innych kwestiach. Na pierwszy plan wysuwają się tutaj roszczenia alimentacyjne. W sprawie o rozwód można żądać alimentów nie tylko na małoletnie dzieci, ale również – w określonych przypadkach – na siebie. Sąd będzie również orzekał o kontaktach rodziców z małoletnimi dziećmi, chyba że obie strony wniosą o nieorzekanie o kontaktach. Sąd może również orzec o władzy rodzicielskiej. Wówczas, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia, sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednej ze stron. Taka sytuacja może mieć miejsce wtedy, gdy małżonkowie w ogóle nie potrafią się porozumieć w kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej, a brak tegoż porozumienie jest sprzeczny z dobrem dziecka. Sąd ograniczając władzę rodzicielską wskazuje, jakie uprawnienia przysługują rodzicowi, któremu władza rodzicielska została ograniczona.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy