Prawo w pigułce: alimenty na rzecz dziecka
Obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby – także środków wychowania. Celem obowiązku alimentacyjnego jest zapewnienie przez bliskich krewnych pomocy osobom, które własnymi siłami i środkami nie mogą zaspokoić swych potrzeb bytowych. Niezbędnej pomocy winni udzielać bliscy krewni, których sytuacja umożliwia udzielenie takiej pomocy.
Bliskimi krewnymi są krewni w tzw. linii prostej, czyli dziadkowie, rodzice, dzieci, wnuki oraz rodzeństwo. Przepisy ustalają także kolejność osób, które zobowiązane są do alimentacji i stanowią, że obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Prościej mówiąc oznacza to, że w pierwszej kolejności o alimenty należy wystąpić do swoich dzieci (wnuków, prawnuków). Później do rodziców (dziadków, pradziadków), a na końcu do rodzeństwa. Dobrze także wiedzieć, że krewnych w tym samym stopniu (np. dwoje dzieci) obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Oznacza to, że każda z osób zobowiązanych może być w różnym stopniu obciążona względem potrzebującego wsparcia członka rodziny.
Najczęściej spotkać się można, i w zasadzie z tym utożsamia się obowiązek alimentacyjny, z alimentami na rzecz małoletniego dziecka. Alimenty te służą utrzymaniu oraz wychowaniu dziecka. Pojęciem „alimenty na rzecz dzieci” określa się również osobiste starania o wychowanie i utrzymanie dziecka, które nie może samodzielnie się utrzymać. W praktyce alimenty z reguły sprowadzają się do świadczenia w formie pieniężnej, przekazywanego przez jednego z rodziców temu rodzicowi, z którym dziecko na co dzień przebywa.
Alimenty przysługują na dziecko wtedy, kiedy nie może się ono samodzielnie utrzymać. Rodzic ma prawo występować o alimenty w imieniu dziecka, do czasu uzyskania przez nie pełnoletności. Po uzyskaniu pełnoletności dziecko powinno już samo występować z pozwem o alimenty, bądź o ich podwyższenie.
Po osiągnięciu pełnoletności dziecko może otrzymywać alimenty, jeżeli – dokładając wszelkich starań – nadal nie może się samodzielnie utrzymać. W praktyce oznacza to, że np. nie ukończyło jeszcze edukacji, nie posiada wyuczonego zawodu, nie posiada też swojego majątku, z którego mogłoby się utrzymać. Możliwość „samodzielnego utrzymania przez dziecko”, wyznacza granicę, termin, do kiedy istnieje obowiązek alimentacyjny. W przypadku dzieci dotkniętych różnego rodzaju ciężkimi chorobami, obowiązek alimentacyjny istnieje praktycznie całe ich życie.
Oczywiście zdarza się, że dziecko kolejny raz zmienia szkołę, nie dąży do jej ukończenia, lub nie jest zainteresowane wyuczeniem zawodu. W takim wypadku rodzic obciążony obowiązkiem alimentacyjnym, może dążyć do obniżenia zasądzonych alimentów lub nawet do całkowitego uchylenia ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.
Czynników wpływających na wysokość zasądzanych alimentów jest bardzo wiele. Należą do nich: wiek dziecka, jego stan zdrowia, rzeczywiste wydatki ponoszone na dziecko, specjalistyczne wizyty lekarskie oraz ich koszty. Wyliczenie to stanowi tylko część czynników branych przez sąd pod uwagę przy ustalaniu wysokości należnych alimentów. Pamiętać należy, że samo wskazanie tylko kwot, które wydatkuje się na dziecko, nie jest wystarczające. Żądając alimentów trzeba udowodnić, że podane wydatki i ich wysokość, rzeczywiście są przeznaczane na potrzeby dziecka.
Sąd, przy ustalaniu wysokości obowiązku alimentacyjnego sprawdza nie tylko uzasadnione potrzeby dziecka, ale także możliwości finansowe osoby zobowiązanej do zapłaty alimentów. Oznacza to, że sąd będzie sprawdzał czy rodzic zobowiązany do alimentów ma możliwość ich zapłaty, w tym także sprawdzi czy uzyskiwane przez zobowiązanego zarobki odpowiadają jego możliwościom zarobkowym. Kwota uzyskiwanych zarobków nie musi, bowiem być taka sama jak kwota możliwa do uzyskania, w ramach możliwości zarobkowych. Łatwo wyobrazić sobie np. informatyka, który przedłoży zaświadczenie o zarobkach na poziomie 3000 zł. miesięcznie. Jeżeli sąd ustali, że średnia wysokość zarobków na takim stanowisku wynosi nie 3000 zł, a 6000 zł na rękę to, zasądzając wysokość alimentów, będzie brał pod uwagę kwotę wyższą, wynikającą z możliwości zarobkowych.
Z obowiązku alimentacyjnego nie zwalnia fakt, iż rodzic zobowiązany nie pracuje. Sąd będzie badał dlaczego dana osoba nie podejmuje zatrudnienia. Opierając się na powyższym przykładzie – informatyk, który aktualnie nie pracuje, ma możliwości zarobkowe na poziomie 6000 zł. Dużo zależy od przyczyn, przez które nie pracuje. Inaczej sąd potraktuje przyczyny zdrowotne, a inaczej utratę pracy ze swojej winy.
Obowiązek alimentacyjny ciąży na rodzicu niezależnie od tego, czy posiada władzę rodzicielską, czy został jej pozbawiony. Zakres wykonywania władzy rodzicielskiej nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny względem dziecka.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy