Prawo w pigułce: ograniczone prawa rzeczowe
Ograniczone prawa rzeczowe to ogólna, prawna nazwa obejmująca tzw. prawa na rzeczy cudzej. Prawa te określone są w Kodeksie cywilnym i należą do nich: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
Prawa te umożliwiają bądź korzystanie z rzeczy, jednocześnie gwarantując władztwo nad nimi osobie uprawnionej (użytkowanie), bądź też stanowią pewien rodzaj zabezpieczenia wierzytelności. Temu drugiemu celowi służą hipoteka oraz zastaw, których ustanowienie na rzeczy umożliwia zaspokojenie roszczenia z obciążonej takim prawem rzeczy.
Ograniczone prawa rzeczowe mogą być ustanawiane w określone przepisami prawa sposoby. W niektórych sytuacjach wymagane jest również dokonanie stosownych wpisów w księdze wieczystej nieruchomości obciążonej danym prawem. Ograniczone prawo rzeczowe powstać może w wyniku wielu zdarzeń prawnych, w tym orzeczenia sądowego, decyzji administracyjnej, a także umowy właściciela z osobą, która nabywa prawo. W przypadku ograniczonych praw rzeczowych nie obowiązuje jednak ogólna zasada swobody zawierania umów. Niektóre ograniczone prawa rzeczowe mogą zostać przeniesione na inną osobę, inne nie. Prawa te mogą także wygasnąć, czyli przestać istnieć. Dzieje się tak najczęściej, gdy zabezpieczona prawem rzeczowym wierzytelność wygaśnie (np. gdy kredyt zostanie spłacony to wykreśleniu podlega hipoteka zabezpieczająca spłatę tego kredytu). Prawa te mogą wygasnąć także w inny sposób np. prawo użytkowania może wygasnąć z upływem terminu, na jaki zostało ustanowione, a służebność osobista wygasa z chwilą śmierci uprawnionej osoby.
Tak więc ograniczone prawa rzeczowe, obciążają daną rzecz w określonych prawem sposób. Co jednak stanie się w sytuacji, gdy rzecz jest obciążona więcej niż jednym prawem? Jeżeli więcej praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz (np. kilka hipotek na nieruchomości) to prawo ustanowione wcześniej ma pierwszeństwo przed prawem ustanowionym później. Kolejność pierwszeństwa praw może zostać zmieniona, jednak taka zmiana wymaga zawarcia osobnej umowy pomiędzy osobą ustępującą pierwszeństwa, a osobą uzyskującą pierwszeństwo.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy