Uzyskanie stwierdzenia, czy to w postępowaniu sądowym, czy u notariusza, że jest się spadkobiercą jest często dopiero początkiem drogi do zamknięcia spraw spadkowych. Jeżeli spadek odziedziczyła więcej niż jedna osoba, to dla całkowitego uregulowania sytuacji spadkowej należy jeszcze dokonać działu spadku. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd określa, kto jest spadkobiercą oraz jakiej wysokości ma udział w majątku spadkowym – w części ułamkowej np. 1/2 lub 1/3. W postępowaniu tym sąd nie dokonuje ani spisu odziedziczonego majątku, ani nie określa jego wartości. Sąd stwierdzając nabycie spadku nie dokonuje także podziału majątku spadkowego. Oznacza to, że ułamek określony przez sąd, w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, wskazuje, jaką część całego majątku spadkowego odziedziczył dany spadkobierca.
Przykład: Spadek po zmarłym Henryku Nowaku, na podstawie ustawy, dziedziczą jego dzieci: córka Halina oraz syn Dominik w udziałach po 50 procent.
Dokonanie działu spadku służy określeniu, które konkretne przedmioty wchodzące w skład spadku, stają się własnością określonych spadkobierców. Dopiero po dokonaniu działu spadku, dotychczasowy udział w całości spadku, zmienia się w wyłączny (najczęściej) udział w określonym prawie majątkowym np. prawie własności.
Przykład: W skład pozostawionego majątku spadkowego wchodził samochód osobowy oraz oszczędności zgromadzone na rachunku bankowym. Dokonując działu spadku, dwaj spadkobiercy zgodnie postanowili, że samochód o wartości 10 000,00 zł przypadnie jednemu z nich, a środki zgromadzone w banku w wysokości 10 000,00 zł drugiemu z nich. W ten sposób jeden ze spadkobierców stanie się właścicielem samochodu, zaś drugi właścicielem gotówki o tej samej wartości.
Należy zaznaczyć, że podział spadku nie musi być dokonywany „po równo”. Może, i zdarza się często, że spadkobiercy dzielą spadek w inny (nierówny) sposób. Dokonanie działu spadku nie jest obowiązkowe. Nie istnieje przepis, który nakazywałby dokonanie działu spadku. Z żadnego przepisu nie wynika także termin, w jakim należałoby działu spadku dokonać. Zdarza się, że działy spadku dokonywane są zaraz po prawomocnym określeniu kręgu spadkobierców, jak i kilkanaście lat później. Dlaczego więc dokonywać działu spadku? Do czasu podziału wszystkie przedmioty majątkowe wchodzące w skład spadku, stanowią majątek spadkowy. Są one współwłasnością wszystkich spadkobierców. Zarząd takim majątkiem wymaga współdziałania spadkobierców, co bardzo często utrudnia faktyczne zarządzanie tym majątkiem. Dotyczy to zwłaszcza współwłasności nieruchomości. W jaki sposób można dokonać działu spadku? Jeżeli wszyscy spadkobiercy dojdą do porozumienia, co do sposobu podziału tego majątku, to działu spadku można dokonać spisując odpowiednią umowę. Dla podkreślenia wagi dokonywanej czynności można taką umowę zawrzeć u notariusza. Jeżeli do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa powinna zostać zawarta w formie pisemnej, z podpisami notarialnie poświadczonymi. Z kolei, gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, to umowny podział spadku musi nastąpić u notariusza, i ma wtedy formę aktu notarialnego, lub przed sądem. Jeżeli spadkobiercy nie są w stanie dojść do porozumienia i ustalić między sobą jak podzielić spadek, to konieczne jest założenie sądowej sprawy o dział spadku.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy