Prawo w pigułce: Europejski Nakaz Aresztowania.
Europejskim Nakazem Aresztowania (ENA) nazywany jest wniosek jednego państwa Unii Europejskiej (UE), o zatrzymanie określonej osoby w innym państwie UE i przekazanie tej osoby państwu, które wniosek złożyło. Oba państwa muszą być członkami Unii.
ENA wydawany jest przez właściwy miejscowo sąd okręgowy. W postępowaniu przygotowawczym z wnioskiem do sądu, o wydanie ENA, występuje prokurator. W postępowaniu sądowym wniosek może złożyć sąd rejonowy, przed którym toczy się postępowanie. Sąd może też wydać ENA działając z urzędu.
ENA może być wydany wobec podejrzanego, oskarżonego, a także wobec osoby, która już została skazana prawomocnym wyrokiem. Przepisy przewidują jednakże pewne ograniczenia w możliwości wydania ENA. Jeżeli danej osobie zarzucono popełnienie przestępstwa, które zagrożone jest karą pozbawienia wolności do jednego roku, ENA nie może zostać wydany. ENA nie może zostać wydany również wtedy, gdy dane przestępstwo w ogóle nie jest zagrożone karą pozbawienia wolności, lecz tylko karą grzywny lub ograniczenia wolności. Nie można również wydać ENA wobec osoby, którą skazano na karę pozbawienia wolności do 4 miesięcy. Należy zaznaczyć, że chodzi tu o sytuację skazania na taką karę pozbawienia wolności, a nie o sytuację, gdy kara w takim wymiarze pozostała skazanemu do wykonania np. gdy korzystał z przerwy w odbyciu kary. Przy rozpatrywaniu możliwości wydania ENA bierze się bowiem pod uwagę wymiar kary, a nie to, jaki okres pozostał do całkowitego wykonania orzeczonej kary. ENA nie może również zostać wydany wobec osoby, której zarzucono popełnienie wykroczenia. Przy wydaniu ENA nie ma konieczności wskazania określonego miejsca, ani nawet kraju pobytu danej osoby. Wystarczy powzięcie informacji, że dana osoba opuściła Polskę i może przebywać na terenie któregoś z państw członkowskich UE.
Ważną zasadą przy wydawaniu ENA jest tzw. zasada specjalności, inaczej zwana zasadą ograniczonego ścigania. Zasada ta określa, mówiąc skrótowo, że w przypadku, gdy doszło do przekazania danej osoby na podstawę ENA, istnieje zakaz ścigania oraz wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności za inne przestępstwa, niż te, które stanowiły podstawę przekazania. Z tych względów, w postanowieniu o ENA zawsze musi znaleźć się szczegółowy opis wszystkich przestępstw zarzucanych osobie, wobec której ENA został wydany. Wskazany musi zostać także maksymalny wymiar kary pozbawienia wolności, grożącej za wszystkie te przestępstwa. Od zasady specjalności istnieje jednakże wiele wyjątków, które jej działanie wyłączają, np. wyrażenie zgody przez osobę, którą zatrzymano i przekazano w oparciu o ENA, na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej również za inne czyny niż opisane w ENA.
ENA może zostać wydany nie tylko w stosunku do obywatela polskiego, ale również w stosunku do osoby, która jest obywatelem każdego innego kraju. ENA może dotyczyć również przestępstw popełnionych poza granicami Polski. Taka sytuacja zaistnieje, gdy co prawda przestępstwo zostało popełnione poza granicami Polski, ale podlega osądzeniu przez polskie sądy np. w sprawie o zabójstwo polskiego obywatela.
Interesujące jest, że zatrzymanie na podstawie ENA nie oznacza, że w państwie, w którym doszło do zatrzymania, zostanie się aresztowanym. Do zakończenia procedury związanej z ENA można także przebywać na wolności. O tym jednak zdecyduje sąd kraju, w którym dokonano zatrzymania. Dzieje się tak dlatego, że wydane przez polski sąd postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, nie jest automatycznie stosowane w kraju, w którym poszukiwaną osobę zatrzymano. Może się oczywiście zdarzyć, że organ sądowy kraju, w którym doszło do zatrzymania, wyda postanowienie o tymczasowym aresztowaniu zatrzymanego. Od takiej decyzji sądu przysługują środki odwoławcze zgodnie z procedurą obowiązującą w kraju zatrzymania.
Postanowienie sądu w przedmiocie ENA nie podlega zaskarżeniu, więc jego bezpośrednie uchylenie nie jest możliwe. Uchylenie ENA może nastąpić w przypadku uchylenia decyzji, która legła u podstaw jego wydania np. poprzez odwołanie listu gończego i uchyleniu postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.
Adwokat Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy