Temat przejmowania majątku, czyli praw i zobowiązań po zmarłym członku rodziny, jest niezwykle istotny z punktu widzenia każdego z nas.
Prędzej czy później zetknięcie się z prawem spadkowym jest nieuniknione. Warto wiedzieć, co oznaczają podstawowe pojęcia związane ze spadkiem, jak określone zostały w przepisach zasady dziedziczenia, przyjmowania i odrzucenia spadku, jakich terminów należy przestrzegać, czym jest testament, co to jest zachowek, kto i w jaki sposób może nam udzielić pomocy. W cyklu artykułów poświęconych spadkom, postaram się omówić, w przystępny sposób, wszystkie te kwestie.
Spadkiem nazywamy prawa i obowiązki związane z uprawnieniem do majątku po zmarłej osobie, które z chwilą śmierci przechodzą właśnie na jej dziedziców. Zmarły nazywany jest spadkodawcą, zaś jego dziedziców nazywamy spadkobiercami. Otwarcie spadku jest terminem określającym pewne zdarzenie – chwilę śmierci spadkodawcy. Urzędowym dokumentem, który określa chwilę otwarcia spadku, i który stanowi dowód na fakt i datę śmierci spadkodawcy, jest akt zgonu spadkodawcy. W wyjątkowych wypadkach (np. znalezienie, po dłuższym czasie, ciała zaginionej osoby) datę śmierci może ustalić sąd.
W prawie spadkowym chwila śmierci spadkodawcy stanowi bardzo ważny moment z wielu powodów. Z tą bowiem chwilą osoby uprawnione (spadkobiercy) nabywają spadek. Od tego momentu przysługują im, jako spadkodawcom, wszystkie prawa oraz obciążają obowiązki. Spadkobiercy zyskują wówczas prawo do dysponowania majątkiem zmarłego (np. mają prawo korzystać z nieruchomości). W tym terminie następuje również określenie zdolności do dziedziczenia spadkobierców ustawowych (w tym np. nienarodzonych jeszcze dzieci, które pełnię praw uzyskają w dniu swoich urodzin), a także ustalony zostaje krąg osób uprawnionych do żądania zachowku. Z chwilą śmierci spadkodawcy ustalony zostaje także skład spadku (pozostawiony majątek, ale też długi). Przykładowo: spadkobiercy dziedziczą pieniądze zgromadzone na rachunku bankowym spadkodawcy, w wysokości, która znajduje się na tymże rachunku w dniu otwarcia spadku. Bardzo ważne jest również to, że dniem śmierci spadkodawcy, rozpoczyna swój początek bieg różnych terminów – między innymi możliwości żądania stwierdzenia niegodności dziedziczenia, wyłączenia małżonka od dziedziczenia, nieważności testamentu, czy przedawnienie żądania zachowku. Data otwarcia spadku jest wiec datą kluczową dla postępowań spadkowych.
Do spadku możemy zostać powołani w testamencie, sporządzonym przez spadkodawcę. Wówczas jesteśmy określani spadkobiercą testamentowym. Gdy testament nie został sporządzony, powołanie do spadku następuje z ustawy i jesteśmy wtedy nazywani spadkobiercą ustawowym. Spadkobierca, czy to wskazany w testamencie, czy też ustawowo, powinien złożyć przed sądem lub notariuszem oświadczenie, czy spadek przyjmuje czy odrzuca. Trzeba pamiętać, że zgodnie z przepisami masz tylko sześć miesięcy na odrzucenie spadku. Wszystkiego o przyjęciu i odrzuceniu spadku, w tym także w imieniu małoletniego, dowiesz się z kolejnego artykułu.
Adwokat Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy