27 września 2019 r. obchodzimy Międzynarodowy Dzień Turystyki. Z tej okazji Centrum Nauki i Stuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu zaprasza przez cały dzień na zwiedzanie wyjątkowej makiety zabytkowej Lisiej Sztolni za jedynie złotówkę.
Makieta pojawiła się w Starej Kopalni w 225 rocznicę otwarcia Lisiej Sztolni i znacząco wzbogaciła ekspozycję obiektu. Została wykonana przez wałbrzyszanina, Tomasza Marońskiego, który jest uznanym na arenie międzynarodowej malarzem i grafikiem komputerowym.
W dniu otwarcia 18 września 1794 r. sztolnia miała długość 830 m, do 1849 r. długość drogi spławu wzrosła do 2100 m. Transport wodny urobku zlikwidowano w 1854 r., 60 lat po otwarciu.
Na makiecie przedstawiono charakterystyczne elementy sztolni:
• Wymiary wynosiły 2,7 m sz. x 2,9 m wys. Dla usprawnienia transportu zaprojektowano mijanki dla łodzi, których szerokość wynosiła 3,8 m i były rozdzielone na osi murem podporowym.
• Łodzie miały długość od 7 m do 9,9 m, szerokość 1-1,4 m, wykonane były z grubych drewnianych desek.
• Poziom wody wynosił 1-1,2 m i aby go utrzymać stosowano specjalne śluzy.
• Basen przeładunkowy posiadał pow. ok. 650 m2 i mógł pomieścić 50 łodzi. Na brzegach basenu znajdowały się punkty wyładunkowe i składy materiałów potrzebnych w kopalni.
• Przy basenie mieściły się dwa dwuramienne dźwigi umożliwiające wyładunek skrzyń
z węglem i załadunek materiałów niezbędnych w robotach górniczych.
• Transport: ciskacze łapali za wmurowane w obudowie drewniane uchwyty usytuowane
co 4 m w sztolni. Spławiano na raz od 2 do 5 łodzi, prace wykonywało 2 ciskaczy.
• W czasie drążenia sztolni celem poprawienia stanu wentylacji wyrobiska wykonywano
w odległościach 100-200 m szybiki zwane świetlikami. W 1795 r. postawiono piec wentylacyjny na 4 świetliku, którego komin miał 10 m wysokości;
• Komnata Schuckmanna powstała w latach 30. XIX w. nieużywanej od kilku lat strefie starego wyrobiska pokładu 428. Najpierw postawiono w tym miejscu murowaną tamę, później ją rozebrano i utworzono salę o wymiarach 13 m dł. x 5 m sz. x 4 m wys.,
z kolumnami, do uroczystych podwieczorków.
• Platformy z 4 kołami do przewożenia skrzyń włócznych ciągnął lub pchał 1 ciskacz.
W pochylni znajdował się kołowrót z poziomym żelaznym wałem i przełożonym łańcuchem, do którego przyczepiano platformy i opuszczano do poziomu sztolniowego, gdzie
na pomoście załadowczym, używając ręcznych podnośników kieratowych, skrzynie
z węglem podnoszono z platformy i opuszczano do łodzi.
• Skrzynie miały różną wielkość i były dopasowywane do kształtu łodzi. Do jednej łodzi mieściło się 10 skrzyń.
• Obudowa sztolni była różnorodna z uwagi na skały i ich poziom twardości. Na wielu odcinkach drewniana, później zastąpiona murowaną, w miejscach zwięzłych mocnych skał stropowych i ociosach obudowy nie stosowano.
W dniu 26.05.1961 r. Lisia Sztolnia jako wyjątkowy zabytek techniki dokumentujący historię górnictwa wałbrzyskiego została wpisana do rejestru zabytków.
(RED)