Postępowanie karne może zakończyć się na kilka sposobów. Może dojść do uniewinnienia oskarżonego, lub do uznania jego winy i skazania. Postępowanie może również zakończyć się inaczej. Sąd – oprócz ukarania lub uniewinnienia oskarżonego – może warunkowo umorzyć postępowanie karne.
Instytucja warunkowego umorzenia postępowania pozwala dać szansę osobie, która popełniła w swoim życiu błąd – popełniła przestępstwo. Sąd umarzając warunkowo postępowanie, robi to wyrokiem, co oznacza, że wina sprawcy nie budzi wątpliwości i że dana osoba dokonała czynu zabronionego. Co w takim razie daje warunkowe umorzenie? Najważniejszym jego elementem jest to, że sprawca czynu zabronionego formalnie nadal jest uznawany za osobą niekaraną i za taką może się podawać np. przy rozmowach o pracę. Kolejnym elementem jest stosunkowo krótki okres próby, który wynosi od 1 do 3 lat. Wpis o warunkowym umorzeniu figuruje w Krajowym Rejestrze Karnym, jednak jest z niego usuwany już po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Sąd może zastosować warunkowe umorzenie, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Zagrożenie karą nie może przekraczać 5 lat pozbawienia wolności. Tak wiec nie da się umorzyć warunkowo postępowania np. przy niektórych typach kradzieży.
Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Takie działanie ma na celu kontrolę prawidłowości zachowania oraz przestrzegania norm prawnych przez sprawcę. Dodatkowo sąd na sprawcę może nałożyć szereg innych obowiązków i środków karnych. Do najczęściej stosowanych należy obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę pokrzywdzonemu. Środkami karnymi są między innymi orzeczenie świadczenia pieniężnego, czy zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Postępowanie karne można warunkowo umorzyć na okres próby od 1 do 3 lat. W przypadku zaistnienia dalszych, nieprawidłowych zachowań, w szczególności popełnienia innego przestępstwa, postępowanie warunkowo umorzone podejmuje się i prowadzi normalnym trybem.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy