Z chwilą wstąpienia w związek małżeński, z mocy prawa, między nowożeńcami powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Powstanie tego ustroju oznacza, że majątek, który nabędą od tego czasu małżonkowie, jeżeli nie jest wyraźnie określonym w przepisach majątkiem odrębnym, będzie ich wspólnym. Warto wspomnieć, że wspólność ta jest niepodzielna, co oznacza, że w trakcie jej trwania, małżonkowie nie mogą rozporządzać „swoim” udziałem np. sprzedać połowy samochodu.
Przepisy dopuszczają możliwość innego uregulowania sytuacji majątkowej małżonków lub przyszłych małżonków. W tym celu zawierają umowę, którą ustalają odmienny ustrój majątkowy, jaki będzie w ich małżeństwie funkcjonował. Do majątkowej umowy małżeńskiej stosuje się prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami z chwili zawarcia umowy. Jednakże małżonkowie w zawieranej umowie mogą określić, że stosunki majątkowe w ich związku, podlegać będą prawu ojczystemu jednego z nich. Wyróżnić można cztery rodzaje umów ustalających inny ustrój majątkowy między małżonkami.
1) Z pierwszym rodzajem umowy, tzw. intercyzą, spotkać się można dość często, albowiem jest to najpopularniejsza umowa majątkowa. Zawarcie tego rodzaju umowy powoduje ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami. Strony mogą w tej umowie dowolnie ustanowić podział majątkowy – może on być także w przyszłości rozszerzany, jak i ograniczany przez małżonków.
2) Umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Strony zawierając ten rodzaj umowy postanawiają, żew trakcie trwania małżeństwa istnieć będą tylko ich majątki osobiste i nie będą miały majątku wspólnego. Małżonkowie są w pełni samodzielni w zarządzaniu swoimi majątkami osobistymi. W przypadku ustania tego ustroju np. w przypadku rozwodu, następuje między małżonkami wyrównanie dorobków. Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej i oblicza się go według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej, a wartości z chwili dokonania rozliczenia. Wyrównanie może nastąpić w ramach umowy zawartej pomiędzy małżonkami lub na mocy orzeczenia sądu.
3) Umowa rozszerzająca wspólność ustawową polega na tym, że do majątku wspólnego małżonkowie zaliczają także te składniki majątkowe, które – zgodnie z przepisami – wchodziłyby do majątków osobistych. W umowie można swobodnie określić, które składniki majątku osobistego każdego z małżonków wejdą w skład majątku wspólnego. Przepisy zawierają jednak pewne ograniczenia, a wspólności nie można rozszerzyć, np. na przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny.
4) Umowa ograniczająca wspólność ustawową polega na tym, że małżonkowie wyłączają z majątku wspólnego niektóre składniki, np. strony mogą postanowić, iż mimo trwania wspólności ustawowej nowo zakupiona nieruchomość wejdzie w skład majątku osobistego jednego z małżonków.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy