Zdarza się, że osoba skazana w Polsce na karę pozbawienia wolności, wyjechała za granicę, gdzie ułożyła sobie na nowo życie. Pracuje, założyła rodzinę, wychowuje dzieci, żyje w zgodzie z prawem. Pewnego dnia, nagle, zostaje aresztowana i grozi jej ekstradycja. Okazuje się, że stara sprawa nie zniknęła, a wymiar sprawiedliwości nie zapomniał o wymierzonej lata wcześniej karze. Raz rozpoczętą procedurę, mającą na celu ściągnięcie osoby skazanej do Polski w celu wykonania kary pozbawienia wolności, jest bardzo trudno wstrzymać. Czy możemy wykonać powyższą karę pozbawienia wolności w państwie, do którego się przeprowadziliśmy? Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, czy państwo aktualnego miejsca pobytu jest członkiem Unii Europejskiej, czy też nie.
Polska jest członkiem Unii Europejskiej, a polscy obywatele mają możliwość swobodnego przemieszczania się pomiędzy państwami członkowskimi. W związku właśnie ze swobodą przepływu osób w ramach Unii, wypracowane zostało rozwiązanie, umożliwiające odbycie kary pozbawienia wolności orzeczonej w jednym kraju członkowskim, w innym kraju należącym do Unii. Takie rozwiązanie może nie tylko lepiej wypełnić cele kary, ale również być o wiele korzystniejsze dla skazanego – przecież od lat mieszka poza granicami Polski. W nowym miejscu zamieszkania posiada rodzinę, czy przyjaciół. Może się również zdarzyć, że w Polsce nie ma dosłownie nikogo, kto mógłby go chociaż odwiedzać, nie mówiąc o wysyłaniu paczek. Stąd również odbycie kary w państwie aktualnego miejsca zamieszkania uzasadnia zasada humanitaryzmu. Nie należy również zapominać o różnicy między Polską, a innymi krajami Unii, jeżeli chodzi o warunki, w jakich odbywa się karę więzienia.
Żeby jednak tak się stało, należy spełnić określone wymagania oraz przejść procedurę wskazaną w art. 611t Kodeksu postępowania karnego. Warunkami, których spełnienie jest niezbędne do otwarcia drogi do wykonania kary pozbawienia wolności w państwie członkowskim Unii Europejskiej są: 1) prawomocne orzeczenie skazujące na bezwzględną karę pozbawienia wolności, wydane przez polski sąd, 2) przebywanie skazanego na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, do którego przekazane będzie wykonanie orzeczenia, 3) wystąpienie tego rodzaju okoliczności osobistych skazanego, iż przekazanie orzeczenia do wykonania pozwoli większym stopniu zrealizować wychowawcze i zapobiegawcze cele kary.
Skazany powinien również wyrazić zgodę na przekazanie orzeczenia do wykonania innemu państwu członkowskiemu, chyba że: 1) posiada obywatelstwo danego państwa, 2) posiada w tym państwie stałe lub czasowe miejsce pobytu, 3) jest to państwo, do którego skazany zostanie po odbyciu kary bądź zwolnieniu z zakładu karnego wydalony, na podstawie prawomocnej decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu, 4) dane państwo było miejscem, do którego skazany zbiegł z obawy przed toczącym się w Polsce postępowaniem karnym lub obowiązkiem odbycia orzeczonej kary.
Dopiero po spełnieniu wskazanych wyżej przesłanek, możliwe staje się wystąpienie do sądu okręgowego, w którego okręgu wydano orzeczenie, z wnioskiem o przekazanie orzeczenia do wykonania innemu państwu członkowskiemu. Takie wystąpienie nastąpić może również na wniosek właściwego sądu, innego organu państwa lub Ministra Sprawiedliwości. Jeżeli sąd do złożonego wniosku się przychyli, występuje do danego państwa, o wyrażenie zgody na przyjęcie wykonania orzeczenia. Państwo docelowe wykonania kary, takiej zgody jednakże wcale wyrazić nie musi. Gdy zgoda taka zostanie udzielona, nie ma dalszych przeszkód, a karę pozbawienia wolności skazany może odbyć w tym państwie.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy