Prawo w pigułce: środki zapobiegawcze
Środki zapobiegawcze to – mówiąc najprościej – działania podejmowane w stosunku do podejrzanego lub oskarżonego. Są to swojego rodzaju środki przymusu. Środki zapobiegawcze stosowane są przez prokuratora w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym – przez sąd. Wyjątkiem jest tymczasowe aresztowanie, które – na każdym etapie postępowania karnego – stosowane może być wyłącznie przez sąd.
Środki zapobiegawcze mogą być stosowane jedynie w określonych przepisami celach. Do celów tych należą: zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego lub zapobieżenie popełnieniu przez podejrzanego lub oskarżonego innego ciężkiego przestępstwa. Środki te można zastosować w przypadku, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa przez daną osobę.
Środki zapobiegawcze mogą mieć charakter izolacyjny lub nieizolacyjny. Jedynym izolacyjnym środkiem zapobiegawczym jest tymczasowe aresztowanie. Tymczasowe aresztowanie to nic innego jak pozbawienie wolności podejrzanego lub oskarżonego na ściśle określony czas. Pokreślenia wymaga, że ten środek może zastosować wyłącznie sąd. Pozostałe środki zapobiegawcze to środki o charakterze nieizolacyjnym. Należą do nich:
1) poręczenie majątkowe – najczęściej takie poręczenie polega na wpłacie pieniędzy w określonej wysokości na wskazany rachunek bankowy,
2) poręczenie społeczne – jest to oświadczenie określonej grupy osób zapewniające, że podejrzany lub oskarżony nie będzie utrudniał ani zakłócał toku postępowania karnego,
3) poręczenie indywidualne (osoby godnej zaufania) – jest to oświadczenie osoby godnej zaufania, np. pracodawcy lub wychowawcy, zapewniające, że podejrzany lub oskarżony nie będzie ani utrudniał, ani zakłócał toku postępowania karnego,
4) dozór policji – polega na obowiązku zgłaszania się w określone dni do wskazanej jednostki policji,
5) nakaz opuszczenia lokalu – jest to nakaz opuszczenia mieszkania, w którym podejrzany lub oskarżony zamieszkuje; może być stosowany tylko wobec osób, którym zarzucono przemoc wobec innego domownika,
6) zawieszenie w czynnościach – polega na czasowym zawieszeniu podejrzanego lub oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu określonego zawodu; może też polegać na nakazie powstrzymania się od prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
7) zakaz opuszczania kraju – związany jest z uzasadniona obawą ucieczki podejrzanego lub oskarżonego; połączony jest przeważnie z odbiorem paszportu.
Środki zapobiegawcze mogą być stosowane łącznie np. dozór policji z zakazem opuszczania kraju. Na zastosowanie środków zapobiegawczych przysługuje zażalenie, które należy złożyć w terminie 7 dni. Zażalenie jest zawsze rozpoznawane przez sąd.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy