Prawo w pigułce: odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności
Zasadą jest, że orzeczona przez sąd kara pozbawienia wolności powinna zostać wykonana niezwłocznie, po uprawomocnieniu wyroku skazującego. Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności pozwala, przy spełnieniu pewnych warunków na odłożenie w czasie, konieczności odbycia kary. Nie każdy może jednak skorzystać z odroczenia, a wymogi, jakie należy spełnić są rygorystycznie określone w przepisach.
Wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności składa się do sekcji wykonawczej sądu rejonowego, właściwego dla miejsca zamieszkania skazanego. Podlega on opłacie sądowej w wysokości 100 zł. Wniosek może złożyć sam skazany lub jego obrońca. Co szczególnie istotne, o odroczenie wykonania kary mogą ubiegać się wyłącznie osoby przebywające na wolności. Skazany, który rozpoczął już odbywanie kary pozbawienia wolności, może złożyć jedynie wniosek o udzielenie mu przerwy w wykonaniu kary.
Przepisy przewidują dwa rodzaje przesłanek uzasadniających sądowe odroczenie wykonania kary: 1) obligatoryjne, które powodują, że sąd musi odroczyć wykonanie kary, 2) fakultatywne, które mogą, ale nie muszą zostać uwzględnione przez sąd.
Sąd ma obowiązek odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności w przypadku, gdy skazany cierpi na chorobę psychiczną lub inną ciężką chorobę uniemożliwiającą wykonanie kary. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować poważne niebezpieczeństwo dla jego zdrowia. Odroczenie, we wskazanych przypadkach, następuje na czas nieokreślony, a wyznacza go granica „ustania przeszkody” uniemożliwiającej rozpoczęcie odbywania kary.
Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego i jego rodziny zbyt ciężkie skutki, a także, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów. Należy przez to rozumieć sytuację tzw. przeludnienia zakładów karnych, to znaczy, gdy powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3m2.
Oczywiście pojęcie „zbyt ciężkich skutków”, na jakie powoływać się może skazany, należy do oceny sądu. Do okoliczności, które pociągnęłyby zbyt ciężkie skutki dla skazanego, zgodnie z orzecznictwem sądowym należą np. zakończenie kuracji leczniczej, choroba skazanego, inna niż wymagająca obligatoryjnego odroczenia wykonania kary, czy wydarzenie losowe, wymagające pilnego podjęcia czynności eliminujących jego skutki.
Do okoliczności, które pociągnęłyby „zbyt ciężkie skutki dla rodziny skazanego” może należeć np. choroby członka rodziny, wymagającego opieki, którą może zapewnić tylko skazany.
Sąd przy zaistnieniu przesłanek fakultatywnych może odroczyć, nawet kilkukrotnie, wykonanie kary pozbawienia wolności, jednak łącznie, maksymalnie na okres do 1 roku. W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem, sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka. Sąd podejmując decyzję o odroczeniu wykonania kary pozbawienia wolności, może na skazanego nałożyć określone przez siebie obowiązki np. zakaz nadużywania alkoholu.
Sąd nie może orzec odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności, pomimo zaistnienia przesłanek fakultatywnych: 1) gdy skazany dopuścił się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia; 2) jeżeli skazanie nastąpiło w warunkach recydywy; 3) wobec osób, które z popełnienia przestępstwa uczyniły sobie stałe źródło dochodu lub popełniły przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym; 4) w stosunku do osób skazanych za niektóre przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.
Sąd może odwołać odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności: 1) w razie ustania przyczyny, dla której zostało udzielone; 2) gdy skazany nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało udzielone; 3) jeżeli skazany rażąco narusza porządek prawny; 4) z powodu niewykonywania przez skazanego, nałożonych przez sąd obowiązków.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy