Istnieje kilka sposobów zakończenia, łączącego pracownika z pracodawcą, stosunku pracy, przez jego wcześniejsze rozwiązanie.
Jeżeli umowa o pracę zawarta jest na czas nieokreślony, to można ją rozwiązać na trzy sposoby.
1) Za porozumieniem stron – ten tryb oznacza, że pracownik i pracodawca chcą zakończenia istniejącego pomiędzy nimi stosunku pracy oraz ustalają termin, w którym do zakończenia stosunku pracy ma dojść.
2) Za wypowiedzeniem – w tym trybie pracodawca lub pracownik składa drugiej stronie oświadczenie o swej woli zakończenia stosunku pracy. Co ważne, wypowiedzenie powinno być dokonane na piśmie, a pracodawca powinien wskazać przyczynę wypowiedzenia. Łącząca strony umowa ulegnie rozwiązaniu z zachowaniem terminów wypowiedzenia określonych w Kodeksie pracy, które wynoszą, w zależności od stażu pracy, dwa tygodnie, miesiąc lub trzy miesiące.
3) Bez wypowiedzenia – rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie następuje bez zachowania okresów wypowiedzenia, a więc ze skutkiem natychmiastowym. Oświadczenie pracownika lub pracodawcy o rozwiązaniu umowy, powinno być złożone drugiej stronie na piśmie. Pracodawca musi także zawrzeć w oświadczeniu o wypowiedzeniu odpowiednie uzasadnienie, wskazujące przyczyny rozwiązania umowy. Możliwości wypowiedzenia umowy w tym trybie są jednak ograniczone i zostały szczegółowo wymienione w Kodeksie pracy. Należą do nich między innymi: ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych, czy zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. Pracownik może dokonać wypowiedzenia umowy o pracę bez wypowiedzenia na przykład wtedy, gdy pracodawca dopuścił się wobec niego ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków.
Oświadczenia pracodawcy powinny zawierać pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.
Umowy o pracę na czas określony, na okres próbny czy też na zastępstwo – co do zasady – ulegają rozwiązaniu z upływem czasu, na który zostały zawarte. Rozwiązanie takich umów następuje z mocy prawa, a do ich rozwiązania nie jest konieczne oświadczenie czy to pracodawcy, czy też pracownika. Istnieje jednak możliwość rozwiązania takiej umowy jeszcze w czasie jej trwania, za wypowiedzeniem. W takim wypadku pracodawca, co do zasady, nie musi jednak podawać przyczyn podjętej decyzji.
W przypadku niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, pracownikowi przysługuje odwołanie do sądu pracy. Pracownik – w zależności od trybu, w jakim został zwolniony – może żądać uznania bezskuteczności wypowiedzenia, przywrócenia do pracy lub odszkodowania. Wysokość odszkodowania, którego może żądać pracownik, co do zasady stanowi kwotę odpowiadającą wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy