Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. (Dz. U. poz. 491), począwszy od 20 marca 2020 r. do odwołania, na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadzony został stan epidemii. Tym oraz innymi aktami prawnymi, włączając w to najnowsze z 24 marca 2020 r. (Dz. U. poz. 521 i 522) wprowadzono zmiany dotychczas stosowanych środków w walce z epidemią oraz zastosowano nowe środki, które w istotny sposób ograniczają wolności obywatelskie.
Począwszy od 25 marca 2020 r. do 11 kwietnia 2020 r. włącznie, ustanowione zostały następujące ograniczenia:
1) Nie można swobodnie przemieszczać się poza swoje miejsce zamieszkania z wyjątkiem:
– drogi do i z pracy – w razie kontroli należy poinformować o celu podróży, czy jedzie się do pracy, czy z niej wraca, a także miejscu wykonywania obowiązków zawodowych. Nie będzie wymagane posiadanie odrębnego zaświadczenia od pracodawcy.;
– wolontariatu w walce z koronawirusem – dotyczy osób pomagających w walce z koronawirusem oraz pomagającym potrzebującym przebywającym na kwarantannie lub osobom, które nie powinny wychodzić z domu;
– niezbędnych spraw życia codziennego – to takich spraw zaliczyć można zrobienie zakupów, wykup leków, wizytę u lekarza, wyprowadzenie psa oraz spacer, ale z zachowaniem ograniczeń odległości oraz limitu przemieszczających się osób. Inaczej mówiąc: spacer i inna aktywność fizyczna (np. jazda na rowerze) będzie możliwa, o ile będzie odbywała się poza miejscami skupisk ludzi. Dzieci nie mogą więc korzystać z ogólnodostępnych placów zabaw, ale można je zabrać na spacer po lesie;
– sprawowania lub uczestnictwa w wydarzeniach religijnych – nie może uczestniczyć w obrzędach religijnych więcej niż 5 osób. Do tego grona nie wlicza się osób sprawujących posługę czy grabarzy. Ograniczenie to dotyczy również ceremonii ślubnych i pogrzebów.
2) Nie wolno przemieszczać się razem w grupach większych niż dwie osoby, a odstęp między nimi powinien być nie mniejszy niż 1,5 metra. Ograniczenia te nie dotyczą osób najbliższych np. mąż i żona, rodzice z dziećmi.
3) Liczba pasażerów komunikacji miejskiej nie może być wyższa, niż połowa miejsc siedzących w danym środku transportu – np. w autobusie liczącym 50 miejsc siedzących może przebywać maksymalnie 25 osób.
4) Zakazano organizacji wszelkich zgromadzeń, w tym w ramach działalności kościołów i innych związków wyznaniowych, a także spotkań, imprez czy zebrań niezależnie od ich rodzaju. Wyjątek stanowią spotkania danej osoby z jej najbliższymi osobami, do których należą małżonek, rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu i osoby najbliższe takiej osoby.
5) Wprowadzono całkowity zakaz, choć z pewnymi wyjątkami, cywilnych lotów samolotów.
Nie stosowanie się do wprowadzonych ograniczeń może stanowić wykroczenie, zagrożone karą grzywny w wysokości do 5000 złotych.
Ważne zmiany w kwarantannie
Od 27 marca 2020 r. zniesione zostanie, istniejące dotychczas, wyłączenie z obowiązku odbywania kwarantanny dla osób wykonujących czynności zawodowe na terenie Rzeczypospolitej Polskiej lub państwa sąsiadującego z Rzeczpospolitą. Oznacza to, że już od piątku 27 marca 2020 r. pracownicy swobodnie dotychczas przekraczający granicę z uwagi na świadczenie pracy, w którymś z ww. państw, którzy wjadą na teren Rzeczypospolitej Polskiej, będą musieli odbyć obowiązkową, 14 dniową kwarantannę. Termin ten liczy się od dnia następnego po dniu przekroczenia granicy. Osoba taka, na swój wniosek skierowany do Państwowej Inspekcji Sanitarnej, otrzyma zaświadczenie o odbywaniu obowiązkowej kwarantanny. W dalszym ciągu obowiązek odbycia kwarantanny nie dotyczy jednak załóg statków morskich i powietrznych oraz kierowców wykonujący przewóz drogowy w transporcie międzynarodowym.
Co jeszcze warto wiedzieć
Przepisy ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 1239, ze zm. – dalej „ust.zak.”) przewidują również możliwość przymusowego skierowania do pracy przy zwalczaniu epidemii. Oznacza to, że potencjalnie każdy obywatel, w razie potrzeby, może zostać „wykorzystany” do pomocy. Oczywiście ustawa zawiera także wyłączenia, które opierają się m.in. na wieku (poniżej 18 i powyżej 60 roku życia) czy też stanie zdrowia. Skierowanie do takiej pracy wymaga wydania decyzji przez wojewodę lub ministra ds. zdrowia.
Nowym środkiem w walce przeciwko epidemii jest ustanowienie w okresie obowiązywania stanu epidemii, nakazania udostępnienia nieruchomości, lokali i terenów, jeżeli są one przewidziane w wojewódzkim planie działania na wypadek wystąpienia epidemii. Plan sporządzany jest przez wojewodę na okres 3 lat i podlega aktualizacjom w miarę potrzeby. Ustanowienie takiego nakazu powoduje, że wojewodzie przysługuje prawo poinformowania właściciela o obowiązku udostępnienia nieruchomości budynkowych i gruntowych (np. hotelu na potrzeby kwarantanny) w celu walki z epidemią. Podkreślenia wymaga, że nakazanie udostępnienia nie wymaga wydania odrębnej, zaskarżalnej decyzji, lecz następuje w trybie „poinformowania” właściciela o konieczności poddania się temu obowiązkowi.
Znaczącemu podwyższeniu – z 5 do 30 tysięcy złotych, uległa również wysokość kary grzywny grożącej za nieprzestrzeganie zasad kwarantanny. Dodatkowo przedłużono okres zamknięcia placówek oświatowych (szkół, przedszkoli i żłobków) do 10 kwietnia 2020 r. włącznie.
Uwaga na oszustów
Żaden przepis ust.zak. nie przewiduje możliwości wprowadzenia działań związanych z konfiskatą, zabezpieczeniem czy blokowaniem rachunków bankowych, dla potrzeb walki z epidemią, a co za tym idzie – nie ma konieczności wysyłania smsów w celu zachowania oszczędności zgromadzonych na rachunkach bankowych. Pojawiła się również próba wyłudzenia przez sms z informacją rzekomo od firmy kurierskiej, że w związku z koronawirusem „trzeba dopłacić za dezynfekcję paczki” – żadna firma kurierska nie wysyła takich smsów. Nie ma również prawnej możliwości nakazywania czy kierowania próśb o wypłatę gotówki z rachunków bankowych i przekazywanie jej osobom podającym się za funkcjonariuszy policji lub służb sanitarno-epidemiologicznych, na potrzeby walki z koronawirusem. Wzorem dla przestępców jest w tym wypadku słynne już oszustwo „na wnuczka” lub „na oficera policji/CBŚ”. Z całą pewnością pojawią się osoby, które będą chciały wykorzystać epidemię i panujący strach przed wirusem, podeszły wiek lub łatwowierność potencjalnych ofiar przekonując, że „zapadły decyzje o zajęciu rachunku bankowego”. Takie działania mogą stanowić oszustwo, które zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 8. Trzeba więc zachować szczególną ostrożność i dbałość o starszych wiekiem członków społeczeństwa, rodziny, sąsiadów i zgłaszać policji zauważone przypadki takich działań.
Adwokat Marcin Czwakiel
Kancelaria Adwokatów Czwakiel i Wspólnicy